برای مشاوره نحوه محاسبه نوبت کاری
برای مشاوره نحوه محاسبه نوبت کاری
ایجاد و برقراری تعادل بین بهره وری کارفرما و سلامت کارگران و کارمندان، ضروری است و برای برقراری تعادل بین این دو امر، در قوانین کار ایران، نهادی قانونی به نام نوبت کاری یا شیفت کاری، مورد پیش بینی قرار گرفته تا به عنوان یکی از ارکان اصلی سازماندهی زمان کار در محیط های صنعتی و خدماتی، مورد استفاده قرار گیرد.
با توجه به شرایط خاص حاکم بر این نوع از انواع شیفت کاری و تبعات منفی ناشی از عدم رعایت استانداردهای آن، نظیر کاهش بازدهی نیروی کار و حتی آسیب های جسمی و روانی به وی، قوانین مشخصی برای تنظیم نوبت کاری و تضمین حقوق کارگران، وضع شده و ضروری است کارگران و کارفرمایان، به طور دقیق، از این قوانین، مطلع باشند.
لذا؛ در مقاله حاضر و با هدف اطلاع رسانی، اینکه نوبت کاری چیست، مورد بررسی قرار گرفته، درباره مزایا و معایب آن، انواع شیفت کاری، فرمول و نحوه محاسبه نوبت کاری و درصد نوبت کاری در قانون کار، توضیح داده شده و پس از ارائه جدول فوق العاده شیفت های مختلف کاری و دستورالعمل اجرایی نوبت کاری، درخصوص تفاوت شب کاری با نوبت کاری و امکان محاسبه آنلاین نوبت کاری، صحبت گردیده است.
نوبت کاری یا شیفت کاری چیست
در پاسخ به این پرسش که نوبت کاری یا شیفت کاری چیست؟ باید ماده 55 قانون کار را بررسی کرد. این ماده، مقرر می دارد: "کار نوبتی، عبارت است از کاری که در طول ماه گردش دارد، به نحوی که نوبت های آن در صبح یا عصر یا شب واقع می شود." بر این اساس، تغییر ساعت شروع و پایان کار، در طول یک ماه، باید صورت گیرد؛ بنابراین اگر تغییرات ساعت کاری خارج از بازه یک ماه باشد، آن کار به عنوان نوبت کاری محسوب نمی شود.
به طور مثال، اگر یک کارگر یک ماه شیفت صبح و ماه بعد شیفت شب داشته باشد، به دلیل اینکه نوبت ها در بازه زمانی یک ماه تغییر نکرده‌اند، آن کارگر نوبت کار محسوب نخواهد شد. (مستفاد از دستورالعمل شماره 22 روابط کار). سیستم نوبت کاری، معمولا در بیمارستان ها، پتروشیمی و تولیدی ها کاربرد دارد. در شیفت کاری، ساعت کار هر کارگر بر اساس توافق قراردادی و قوانین کار تعیین می شود.
برای مثال، یک شیفت ممکن است ۸ ساعته، ۱۲ ساعته یا حتی ۲۴ ساعته باشد. ماده 57 قانون کار در این باره، مقرر می دارد: "در کار نوبتی، ممکن است ساعات کار از 8 ساعت در شبانه روز و چهل و چهار ساعت در هفته تجاوز نماید، لکن جمع ساعات کار در چهار هفته متوالی، نباید از 176 ساعت تجاوز کند." هدف اصلی نوبت کاری، افزایش بهره وری و پوشش ساعات طولانی تر فعالیت کارگاه است.
مزایا و معایب شیفت های کاری
در توضیح مزایا و معایب شیفت های کاری باید گفت، شیفت های کاری، مزایای متعددی برای کارفرمایان و کارگران دارند. از جمله مزایای آن می توان به افزایش تولید، استفاده بهینه از تجهیزات و ایجاد فرصت های شغلی بیشتر اشاره کرد. کارگرانی که در شیفت شب یا عصر کار می کنند، معمولا حقوق بالاتری دریافت می نمایند که این موضوع به جذابیت شیفت های غیرمعمول می افزاید.
با این وجود، معایب شیفت های کاری نیز قابل توجه است. اختلال در خواب، آسیب های جسمی ناشی از خستگی و کاهش تعاملات اجتماعی، از جمله مشکلات رایج کارگران شیفتی هستند. قانون کار ایران، کارفرمایان را ملزم می کند تا شرایط ایمنی و بهداشتی مناسب را برای شیفت های شبانه فراهم کنند.
علاوه بر این، شیفت های چرخشی می توانند به اختلالات روانی مانند استرس و افسردگی منجر شوند. از این رو، کارفرمایان باید با برنامه ریزی دقیق و رعایت استانداردهای قانونی، از حقوق کارگران در هر شیفت محافظت کنند. در ادامه، در این خصوص که انواع شیفت کاری چیست، توضیح داده خواهد شد. علاقمندان به کسب اطلاعات درباره ابلاغیه اداره کار می توانند، نسبت به مطالعه مقاله پیشنهادی در لینک زیر، اقدام نمایند
انواع شیفت کاری
اینکه انواع شیفت کاری چیست، مبحثی است که در این تیتر از مقاله، بررسی خواهد شد. شیفت کاری، بر اساس ساعت فعالیت و نوع صنعت متفاوت است. شیفت ثابت یکی از رایج ترین انواع شیفت کاری است که در آن، کارگران در ساعات مشخصی از روز (مانند صبح یا عصر) مشغول به کار می شوند. این شیفت معمولا در ادارات و مراکز غیرتولیدی استفاده می گردد.
شیفت چرخشی، نوع دیگری از انواع شیفت کاری است که در آن، کارگران به صورت دوره ای در ساعات مختلف شبانه روز کار می کنند. برای مثال، یک هفته شیفت صبح، هفته بعد شیفت عصر و هفته سوم شیفت شب. تغییر شیفت چرخشی، منوط به رضایت کارگر و رعایت حداقل ساعت مقرر برای استراحت بین شیفت ها است.
شیفت شب نیز از دیگر انواع شیفت کاری است و به شیفتی اطلاق می گردد که تمام یا بخشی از آن در ساعات شب (معمولا بین ۲۲ تا ۶ صبح) قرار دارد. بر اساس ماده ۵۸ قانون کار، "برای هر ساعت کار در شب، تنها به کارگران غیر نوبتی، 35% اضافه بر مزد ساعت کار عادی، تعلق می گیرد." در ادامه، فرمول نحوه محاسبه نوبت کاری، ذکر خواهد شد. علاقمندان به کسب اطلاعات درباره حقوق اداره کار می توانند، نسبت به مطالعه مقاله لینک زیر، اقدام کنند.
فرمول نحوه محاسبه نوبت کاری
پرسشی که برای کارگرانی که به صورت شیفتی کار می کنند، این است که فرمول نحوه محاسبه نوبت کاری چیست. برای پاسخ به پرسش مطروحه باید ماده 56 قانون کار را مد نظر قرار دارد تا از درصد های فوق العاده نوبت کاری، مطلع شد. بر اساس این ماده و سایر مواد قانون کار، می توان گفت، فوق العاده نوبت کاری، بر اساس حقوق پایه ماهانه کارگر محاسبه می شود. این حقوق پایه، شامل دستمزد اصلی کارگر است و معمولا مواردی مانند حق مسکن، بن خواروبار و سایر مزایای غیرنقدی در آن لحاظ نمی شود. برای محاسبه فوق العاده نوبت کاری، ابتدا باید حقوق پایه ماهانه کارگر را در درصد مربوط به نوع شیفت ضرب کرد. فرمول کلی به این شرح است:
حق شیفت = حقوق پایه ماهانه × درصد فوق العاده نوبت کاری.
علاوه بر این، در محاسبه حق شیفت یا فوق العاده نوبت کاری، باید زمان شیفت ها؛ تعداد شیفت ها؛ حقوق پایه (حقوق پایه ماهانه کارگر باید به روز و مطابق با مصوبات وزارت کار باشد.)؛ تغییرات قانونی؛ حقوق و مزایای اضافی (در برخی موارد، کارگران شیفتی، ممکن است علاوه بر حق شیفت (فوق العاده نوبت کاری) و مزایای دیگر، نیز مد نظر قرار گیرد.
درصد نوبت کاری در قانون کار
درصد نوبت کاری در قانون کار، به درصدی از حقوق ماهانه کارگر اطلاق می شود که برای کار در شیفت های مختلف کاری (صبح، عصر یا شب) به وی پرداخت می گردد. این درصد به عنوان حق شیفت یا فوق‌العاده نوبت کاری شناخته می شود و میزان آن، بستگی به نوع شیفت کاری دارد. طبق ماده 56 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، درصدهای نوبت کاری به شکل زیر تعیین شده اند:
شیفت صبح و عصر: برای کارگرانی که در شیفت های صبح و عصر مشغول به کار هستند، حق شیفت، معادل 10 درصد از حقوق ماهانه کارگر است. شیفت صبح و شب یا عصر و شب: برای کارگرانی که در شیفت های ترکیبی صبح و شب یا عصر و شب کار می کنند، حق شیفت، معادل 5/22 درصد از حقوق ماهانه کارگر خواهد بود؛
شیفت صبح، عصر و شب: برای کارگرانی که در شیفت های صبح، عصر و شب به طور همزمان مشغول به کار هستند، حق شیفت، معادل 15 درصد از حقوق ماهانه کارگر خواهد بود. باید در نظر داشت، شیفت صبح: ساعت کاری بین 6 صبح تا 14 بعد از ظهر شیفت عصر: ساعت کاری بین 14 تا 22 شب و شیفت شب: ساعت کاری بین 22 شب تا 6 صبح را در برمی گیرد.
جدول میزان فوق العاده های شیفت های مختلف کاری
در تیترهای پیشین مقاله، توضیح داده شد که نوبت کاری چیست، فرمول نحوه محاسبه آن، کدام است و انواع شیف کاری، چه هستند. در این تیتر از مقاله، جدول میزان فوق العاده های شیفت های مختلف کاری، بررسی خواهد شد. برای ارائه جدول میزان فوق العاده های شیفت های مختلف کاری، باید ماده 56 قانون کار را مد نظر قرار داد.
| نوع شیفت | درصد فوق العاده |
| صبح - شب | 5/22 درصد |
| عصر - شب | 5/22 درصد |
| صبح - عصر - شب | 15 درصد |
| صبح - عصر | 10 درصد |
ماده 56 قانون کار، در خصوص درصد نوبت کاری، مقرر داشته: " کارگری که در طول ماه به طور نوبتی کار می کند و نوبت های کار وی در صبح و عصر واقع می شود 10% و چنانچه نوبت های در صبح و عصر و شب قرار گیرد، 15% و در صورتی که نوبت ها به صبح و شب و یا عصر و شب بیافتد 22.5%، علاوه بر مزد، به عنوان فوق العاده نوبت کاری دریافت خواهد کرد."
دستورالعمل نوبت کاری
مقصود از دستورالعمل نوبت کاری، بخشنامه شماره ۱۲۸۷۷۶ مورخ ۱۹/۱۱/۱۳۹۰ وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است، که به منظور استانداردسازی نحوه محاسبه نوبت کاری و جلوگیری از تضییع حقوق کارگران و کارفرمایان در کارگاه ها صادر شده و موارد مهم را در خصوص نحوه محاسبه نوبت کاری، مطابق با مواد (۵۵) و (۵۶) قانون کار بیان کرده است. علاقمندان به دانلود این دستورالعمل می توانند، از طریق جدول زیر، اقدام کنند.
- نویسنده: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
- حجم: 204 KB
- منبع: سایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی
باید دانست، بند 5 دستورالعمل ارائه شده در فایل دانلود بالا، به موجب دادنامه شماره ۲۱۷۹-۲۱۸۰ مورخ ۲۷/۷/۱۴۰۰ هیات عمومی دیوان عدالت اداری ابطال گردیده است. در ادامه، در خصوص تفاوت شب کاری و نوبت کاری، توضیح داده خواهد شد. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص دستورالعمل نوبت کاری می توانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر، اقدام کنند.
تفاوت شب کاری و نوبت کاری
برای پاسخ به این پرسش که تفاوت شب کاری و نوبت کاری چیست، باید شیفت شب یا شب کاری را تعریف کرد. بر اساس قانون کار جمهوری اسلامی ایران، اگر کاری در ساعات شب (از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح) انجام شود و کارگر به صورت نوبتی مشغول به کار نباشد، شیفت شب یا شب کاری، تحقق خواهد یافت. در این شرایط، کارگر موظف به دریافت حقوق اضافه کاری شبانه خواهد بود. با در نظر گرفتن این تعریف، تفاوت شب کاری و نوبت کاری، به شرح زیر است:
شب کاری، عمدتا در ساعات شب، معمولا از ساعت ۱۰ شب تا ۶ صبح، انجام می شود و مشمول کسانی است که نوبت کار نباشند؛ اما نوبت کاری، مشمول شیفت هایی است که در طول یک ماه، به صورت متغیر در ساعات مختلف روز (صبح، عصر، شب) تغییر می کند.
طبق قانون کار، کارگرانی که در شیفت شب کار می کنند، ۳۵% اضافه کار بر اساس حقوق ساعت عادی دریافت می نمایند و کارگران نوبتی، بسته به نوع شیفت های کاری، از حقوق اضافه کاری یا فوق العاده نوبت کاری بهره مند می گردند که درصد آن، طبق قانون کار برای شیفت های مختلف متفاوت است و در جدول ارائه شده در تیترهای قبل، موجود می باشد. در ادامه، در خصوص امکان و نحوه محاسبه آنلاین نوبت کاری، توضیح داده خواهد شد.
محاسبه آنلاین نوبت کاری
امکان محاسبه آنلاین نوبت کاری و نحوه محاسبه آن، پرسش بسیاری از کارگرانی است که مشمول دریافت حقوق و مزایای نوبت کاری می گردند. در پاسخ به این پرسش باید گفت، با توجه به پیشرفت فناوری های نرم افزاری، امکان محاسبه آنلاین نوبت کاری، وجود دارد. برای این محاسبه، نیاز به اطلاعاتی مانند تعداد ساعات کار در هر شیفت، نوع شیفت (صبح، عصر، شب) و تعداد روزهای تعطیل است. برای محاسبه نوبت کاری آنلاین، طی مراحل زیر، ضروری است:
مراجعه به سایت ها و یا نصب نرم افزارهای ارائه دهنده این خدمت
وارد کردن داده‌های مورد نیاز و انتخاب گزینه مربوط به محاسبه نوبت کاری
با طی دقیق مراحل فوق الذکر، محاسبه آنلاین نوبت کاری، انجام خواهد شد و میزان دقیق حقوق و فوق العاده های کارگر در این خصوص، مشخص خواهد گردید. علاقمندان به کسب اطلاعات درباره ترک کار می توانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر، اقدام کنند.
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه محاسبه نوبت کاری در کانال تلگرام آشاثبت عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی آشاثبت نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون اطلاع از نحوه محاسبه نوبت کاری پاسخ دهند.
پاسخ مشاور: دستورالعمل نوبت کاری در متن مقاله بیان شده است.