مرخصی قانون کار

تعریف مرخصی قانون کار چیست

کارکنان شرکت ها و سازمان های متفاوت یا کارگران از مزایای ویژه ای بهره مند شده که یکی از این مزایا مرخصی است. در واقع کارکنان می توانند طبق قانون کار، برای دریافت انواع مرخصی اقدام کرده و سپس به استراحت و تفریح پرداخته یا امور شخصی و اداری را با فراغ خاطر انجام دهند.

در جواب این پرسش که تعریف مرخصی قانون کار چیست، باید بیان کرد که مرخصی به معنای حقی است که جهت عدم فعالیت در روزهای غیر تعطیل برای کارمند در نظر گرفته می شود. کلیه کارگران و کارکنان شرکت های متفاوت از این حق برخوردار بوده که نحوه محاسبه انواع مرخصی قانون کار تفاوت دارد.

باید توضیح داد برخی از مرخصی ها همراه با حقوق بوده و برخی دیگر بدون حقوق می باشند. در این میان، این سوال برای برخی از افراد مطرح می شود که محاسبه مرخصی بدون حقوق چگونه بوده و مرخصی استحقاقی و استعلاجی چیست؟ در پاسخ به این پرسش می بایست بیان نمود که مرخصی بدون حقوق بر اساس ماده 72 قانون کار محاسبه شده و حداکثر 2 سال است. در صورت درخواست مرخصی استحقاقی یا استعلاجی، حقوق کارمند یا کارگر قطع نخواهد شد.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام ما کلیک کنید

انواع مرخصی قانون کار

لیست انواع مرخصی قانون کار شامل موارد استحقاقی، استعلاجی و مرخصی زایمان می شود. همچنین مرخصی های ساعتی، ماهانه و سالانه از دیگر انواع به حساب می آیند. در ادامه به معرفی هر یک از مرخصی های قانون کار پرداخته شده و اطلاعات کامل برای مطالعه شرح داده شده است.

مرخصی استحقاقی قانون کار: طبق ماده 64 قانون کار کارگران می توانند از 1 ماه مرخصی استحقاقی با حقوق در طول هر سال استفاده کنند که هنگام محاسبه یک ماه مرخصی، روزهای جمعه نیز شمرده خواهند شد. سایر روزهای تعطیل در نظر گرفته نشده و همچنین اگر مدت همکاری فرد کمتر از یک سال باشد، میزان مرخصی کمتر خواهد گشت.

مرخصی کارگران مشاغل سخت و کارگران فصلی: باید توضیح داد که مرخصی استحقاقی افرادی که شغل سخت یا زیان آور دارند، بیشتر بوده و طبق ماده 65 قانون کار به 5 هفته افزایش یافته است. برای تعیین میزان مرخصی استحقاقی با حقوق برای کارگران فصلی، تعداد ماه های فعالیت آنان در نظر گرفته خواهد شد.

مرخصی استعلاجی: این مرخصی طبق ماده 74 قانون کار و قانون 59 قانون تامین اجتماعی به افراد واجد شرایط و نیازمند استراحت جهت بهبودی تعلق می گیرد. افراد زمانی مرخصی استعلاجی دریافت کرده که بیماری آنان توسط پزشک معتمد یا کمیسیون پزشکی سازمان تامین اجتماعی تایید شود.

مرخصی ساعتی برای کارگران: مرخصی استحقاقی به طور کلی انواع متفاوتی داشته که یکی از انواع آن، ساعتی است. در واقع هرگاه افراد برای انجام امور روزمره مرخصی ساعتی بگیرند، از میزان مرخصی استحقاقی آنان کسر خواهد شد. تعداد ساعات مرخصی در یک روز، نباید بیشتر از 8 ساعت شده؛ زیرا در این صورت نوع مرخصی تغییر خواهد کرد. 

مرخصی ماهانه: افراد طبق قانون کار امکان دریافت 1 ماه مرخصی در طول سال یا ماهی 2.5 روز مرخصی را داشته و همچنین می توانند از روزهای تعطیل برای انجام امور فردی استفاده کنند. ممکن است برخی از کارفرمایان به بعضی از کارمندان اجازه دریافت مرخصی بیشتر را بدهند.

مرخصی سالانه: هر کارگر یا کارمند می تواند در طول سال تعداد روزها یا ساعات معینی مرخصی استحقاقی بگیرد. در صورت عدم استفاده از حق مرخصی و ذخیره آن، حقوق بیشتری به فرد پرداخت خواهد شد. میزان مرخصی استحقاقی بر اساس سختی و سادگی فعالیت کارکنان شرکت تفاوت دارد. 

مرخصی ازدواج و فوت: یکی از انواع مرخصی قانون کار، مرخصی ازدواج و فوت است. طبق ماده 73 قانون کار، هرگاه افراد به صورت دائمی ازدواج کرده یا بستگان درجه یک آنان مانند پدر و مادر، فرزند یا همسر فوت نماید، مجاز به دریافت سه روز مرخصی می باشند که این مرخصی با حقوق است.

مرخصی بین تعطیلی: در خصوص نحوه محاسبه مرخصی بین تعطیلی باید توضیح داد که در قانون کار عنوان مرخصی بین تعطیلی وجود نداشته، اما افراد می توانند از مرخصی استحقاقی برای استراحت یا تفریح در روز بین تعطیلی استفاده کنند. به روز کاری بین دو یا چند روز تعطیل، بین تعطیلی گفته می شود.

مرخصی زایمان و بارداری: بر اساس ماده 76 قانون کار و ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 92/03/20 زنان می توانند از 9 ماه مرخصی زایمان بهره مند گردند. همسران خانم ها نیز دو هفته مرخصی اجباری دریافت می کنند. در بخش خصوصی، شرکت های مشمول قوانین صندوق تامین اجتماعی باید به زنان 9 ماه مرخصی زایمان بدهند.

مرخصی پاس شیر برای مادران: طبق ماده 78 قانون کار و ماده 6 قانون ترویج تغذیه نوزاد با شیر مادر و حمایت از مادران شیرده، زنان می توانند تا 2 سال پس از تولد فرزند روزی یک ساعت مرخصی گرفته تا به کودک شیر دهند. میزان مرخصی برای مادران دارای فرزند دوقلو یا چند قلو به روزی 2 ساعت افزایش خواهد یافت. 

مرخصی حج: کارمندان یا کارگران در طول فعالیت در سازمان یا شرکت مجاز به دریافت 1 مرتبه مرخصی حج می باشند. طبق ماده 67 قانون کار متقاضی باید 30 روز مرخصی استحقاقی گرفته و برای این امر، می بایست از سی روز مرخصی ذخیره برخوردار به حساب آید. بنابراین فرد فاقد مرخصی ذخیره اجازه ترک سازمان به مدت 1 ماه را ندارد. 

مرخصی بدون حقوق: طبق ماده 72 قانون کار افراد تنها در صورتی مرخصی بدون حقوق دریافت کرده که کارفرما با درخواست آنان موافقت کند. در دوره مرخصی بدون حقوق، کار در حالت تعلیق به حساب آمده که مدت زمان آن حداکثر 2 ماه است. همچنین در طول این دوره تعهدات بیمه ای و مالیاتی اعمال نخواهند شد.

مرخصی تحصیلی: یکی از انواع مرخصی بدون حقوق، مرخصی تحصیلی بوده که افراد بر اساس ماده 16 قانون کار در طول این دوره حقوق دریافت نمی کنند. باید توجه داشت که برخی از دانشجویان به صورت پاره وقت یا تمام وقت در مراکز فعالیت کرده و حقوق گرفته که این مورد نیاز به دریافت مرخصی ندارد. با این حال کارفرما باید با تحصیل فرد موافقت کند.

پیش از شرح نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق و استحقاقی باید گفت که کارگران نمی توانند در طول سال، بیش از 9 روز مرخصی استحقاقی را ذخیره نمایند. افرادی که از مرخصی استفاده نکرده اند، مزد روزهای مرخصی را پس از ذخیره شدن 9 روز دریافت می کنند. طبق قانون مدیریت خدمات کشوری، کارکنان دولتی مجاز به ذخیره 15 روز مرخصی در سال می باشند.

اگر کارگران در حین خدمت بیشتر از ساعات معین شده کار کنند، می بایست اضافه کار دریافت نمایند. همچنین باید توضیح داد که کارگران و کارمندان می توانند از روزهای تعطیل یا مرخصی ها برای استراحت و تفریح استفاده کرده، اما تعطیلات منجر به کاهش میزان حقوق آنان نمی شود. بنابراین؛ هر یک از افراد مشغول کار در شرکت های متفاوت، به ازای روزهای تعطیل و روزهایی که مرخصی گرفته اند؛ نیز حقوق دریافت خواهند کرد.

نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار

آشنایی با نحوه محاسبه مرخصی در قانون کار اهمیت زیادی داشته و برخی از کارگران یا کارمندان ابهاماتی در این خصوص دارند. برای برخی از اشخاص پس از مطالعه لیست انواع مرخصی قانون کار، این پرسش مطرح می شود که مرخصی کارمندان و کارگران در قانون کار چگونه محاسبه می شود؟ در ادامه به این سوال پاسخ داده شده است:

نحوه محاسبه مرخصی استحقاقی، ساعتی، ماهانه و سالانه برای کارمند عادی: مرخصی استحقاقی سالی 30 روز بوده و نوع ماهانه 2.5 روز می باشد، اما باید توجه داشت که 4 روز از 30 روز مربوطه، جمعه است. بنابراین کارمندان حداکثر یک ماه مرخصی در طی یک سال گرفته که معادل آن به ساعت، 192 ساعت می باشد.

محاسبه مرخصی استحقاقی برای کارمندان حوزه مشاغل سخت: مدت زمان مرخصی این کارمندان 5 هفته یا حدودا ماهی 3 روز است. در واقع کارمندان عادی حدودا 3 الی 4 هفته مرخصی گرفته که در صورت انجام کار زیان آور، مدت زمان استراحت تا 5 هفته در سال افزایش پیدا می کند.

نحوه محاسبه مرخصی استعلاجی: فرمول خاصی برای محاسبه مرخصی استعلاجی در نظر گرفته نشده و مدت استراحت بیمار توسط پزشک تعیین می شود. افرادی که تنها 15 روز مرخصی استعلاجی در سال دریافت می کنند، نیاز به ارائه گواهی پزشکی داشته، اما بیماری متقاضیان مرخصی طولانی تر باید توسط پزشک معتمد سازمان یا کمیسیون پزشکی تایید گردد.

نحوه محاسبه مرخصی زایمان: میزان مرخصی زایمان برای بانوان کارمند دولت 9 ماه و برای بانوان فعال در بخش خصوصی نیز 9 ماه است. در گذشته میزان مرخصی در نظر گرفته شده 3 ماه بوده، اما پس از تصویب قوانین جدید به 6 ماه و در ادامه به 9 ماه افزایش یافت. همسران خانم هایی که زایمان می کنند، از دو هفته مرخصی بهره مند خواهند شد. میزان مرخصی برای آقایان فعال در قوای سه‌ گانه یا بخش عمومی غیر دولتی به 3 روز کاهش می یابد. همچنین مادران صاحب فرزند دوقلو یک سال مرخصی خواهند گرفت.

نحوه محاسبه مرخصی حج: مرخصی حج تنها یک بار به هر کارمند اعطا شده و مدت زمان آن 30 روز است. کارمند در صورتی موفق به اخذ مرخصی شده که تعداد روزهای مرخصی ذخیره شده او 30 عدد باشد. بنابراین فرد می تواند مرخصی سال های کاری را ذخیره کرده تا در ادامه دچار مشکل نشود.

نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق و تحصیلی: افراد هنگامی که از انواع مرخصی قانون کار استفاده می کنند، حقوق دریافت کرده، اما مرخصی بدون حقوق یا تحصیلی این مزیت را ندارد. مدت زمان مرخصی بدون حقوق حداکثر 2 سال بوده و افراد در نهایت باید از کارفرما به صورت کتبی برای بازگشت به کار موافقت دریافت کنند. امکان تمدید مرخصی به مدت 2 سال، برای افراد مشغول تحصیل وجود دارد.

نحوه محاسبه مرخصی ازدواج و فوت: مدت زمان مرخصی ازدواج یا فوت بستگان درجه 1 به طور کلی 3 روز است. بنابراین شرایط و وضعیت افراد بر روی مدت زمان مرخصی تاثیر نداشته و هرگاه کارمند ازدواج کرده یا یکی از بستگان درجه یک او فوت نمایند، از 3 روز مرخصی بهره مند خواهد شد.

نحوه محاسبه مرخصی شیردهی: مرخصی شیردهی روزانه 1 ساعت بوده که معمولا مادر پس از گذشت هر 3 ساعت، نیم ساعت برای شیر دادن به فرزند فرصت خواهد داشت. این زمان جزو ساعات کاری فرد محاسبه شده و حقوق او کمتر نخواهد شد.

بررسی نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق و سایر مرخصی ها نشان می دهد که تفاوت هایی بین میزان مرخصی در نظر گرفته شده برای کارمندان دولت و مرخص کارکنان بخش خصوصی وجود دارد. انواع مرخصی قانون کار با هدف راحتی کارمندان و حمایت از آن ها اعطا شده که احتمال دارد در آینده مرخصی های جدید تری نیز برای افراد در نظر گرفته شود.

برای عضویت در کانال تلگرام ما کلیک کنید

جدول مرخصی کارگران

قانون کار دارای بندهای متفاوتی بوده که هر یک از بندها به یک مرخصی بخصوص اشاره دارد. سازمان ها و شرکت های تجاری موظف به پیروی از قانون کار و دادن اجازه دریافت مرخصی به کارکنان می باشند. به همین دلیل باید به بررسی جدول مرخصی کارگران و نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق و سایر موارد پرداخته تا با قوانین آشنا شد.

جدول مرخصی کارگران حاوی اطلاعاتی در خصوص انواع مرخصی قانون کار و جزئیات محاسبه مرخصی بوده که امکان دانلود آن در جدول زیر فرام شده است. در این جدول همچنین شرح داده شده که بهره مندی از هر یک از مرخصی ها، طبق کدام ماده قانون کار امکان پذیر می باشد. مدت زمان هر یک از انواع مرخصی ها در جدول درج شده است.

 

لازم به ذکر است که اگر کارگر فوت کرده یا از کار افتاده شده یا کارگاه تعطیل شود، مطالبات مربوط به مرخصی به کارگر یا ورثه پرداخت خواهد شد. اگر کارگر استعفا دهد، مطالبات مرخصی باقیمانده را دریافت نمی کند. باید توجه داشت که مرخصی های مربوط به روز پنجشنبه، 4 ساعت محاسبه خواهد شد. کارمزد روزهای مرخصی و همچنین مزد روزهای تعطیل و جمعه نباید کمتر از حداقل مزد قانونی باشد. معمولا مزد کارگران بر اساس میانگین کارمزد آنان در روز‌های آخر ماه محاسبه می شود.

بر اساس ماده 69 قانون کار، تاریخ استفاده از مرخصی استحقاقی یا دیگر موارد می بایست به صورت توافقی تعیین گردد. اگر کارمند و مدیر شرکت به توافق نرسند، می بایست دستور اداره کار و امور اجتماعی محل را اجرا کرد. کارفرما باید جدول زمانبندی دریافت مرخصی در سال آینده را، در 3 ماه آخر سال قبلی تنظیم کند. در ادامه می بایست نماینده کارمندان یا کارگران یا شورای اسلامی کار یا انجمن صنفی زمانبندی را تایید نمایند.

فرم درخواست مرخصی

پس از شرح انواع مرخصی قانون کار باید توضیح داد که متقاضیان مرخصی ابتدا باید تقاضای خود را با مدیر مرکز محل فعالیت مطرح نموده و از کارفرما تاییدیه دریافت کنند. در واقع عدم حضور در محل کار بدون دریافت مرخصی از کارفرما باعث ایجاد مشکل شده و کارکنان نمی توانند بدون کسب اجازه از مرخصی استفاده نمایند.

به طور معمول کارگران می بایست برای درخواست مرخصی، یک فرم به خصوص را تکمیل کرده و در اختیار کارفرما قرار دهند. ممکن است برخی از شرکت ها فرم درخواست مرخصی را به صورت جداگانه و مجزا طراحی کنند. همچنین می توان از فرم های خام موجود در سایت ها استفاده نمود. امکان دانلود فایل یک فرم درخواست مرخصی خام در جدول زیر فراهم شده است.

 

امکان دارد برخی از کارکنان و کارگران برای دریافت مرخصی های ساعتی تنها با کارفرما هماهنگ کرده و فرم خاصی را تکمیل نکنند. قوانین هر سازمان و شرکت تفاوت داشته که برای کسب اطلاعات دقیق در این خصوص می توان قوانین شرکت را مطالعه کرد. با این حال هماهنگی با کارفرما جهت استفاده از مرخصی قانون کار استحقاقی ضرورت داشته و همچنین کارفرمایان برای محاسبه مرخصی بدون حقوق یا سایر موارد از قانون کار پیروی می نمایند.

قانون مرخصی وزارت کار

قانون مرخصی وزارت کار مصوب سال 1369 تعیین می کند که هر شخص در طول سال چقدر اجازه دریافت مرخصی داشته و حداکثر چند روز اجازه استراحت دارد. مدت زمان انواع مرخصی قانون کار مانند استحقاقی معین و محدود بوده، اما امکان افزایش مدت برخی از مرخصی ها مانند استعلاجی وجود دارد. کارمندان و کارگران می توانند به بررسی دقیق بندهای قانون مرخصی وزارت کار پرداخته تا از حق و حقوق خود آگاه شوند. 

کارکنان شرکت ها و کارگران می بایست از قانون مرخصی وزارت کار تبعیت کرده، اما برای دریافت برخی از مرخصی های با حقوق، باید به قوانین تامین اجتماعی نیز توجه نشان داد. به عنوان مثال مرخصی زایمان طولانی مدت بوده و بانوان در طی دوران مرخصی هیچ فعالیتی در محل کار انجام نمی دهند، به همین دلیل حقوق خانم ها طبق قوانین تامین اجتماعی پرداخت شده و دوران استراحت نیز جزو سوابق خدمت آنان محسوب خواهد شد.

در قانون مرخصی وزارت کار اطلاعاتی در خصوص نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق و سایر مرخصی ها شرح داده شده است. مدت زمان استفاده از بعضی از مرخصی ها در بخش خصوصی کمتر بوده، اما اغلب قوانین برای کارکنان دولت و شرکت های تجاری بخش خصوص مشابه می باشد. یکی از شروط دریافت مرخصی، هماهنگی با کارفرما و اخذ تایید از مدیر است. از دیگر قوانین مرخصی وزارت کار می توان به ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب 92/03/20 و نیز قانون ترویج تغذیه با شیر مادر و حمایت از مادران در دوران شیردهی اشاره کرد.

مرخصی زایمان

پس از کسب اطلاعات در خصوص انواع مرخصی قانون کار و شیوه محاسبه مرخصی بدون حقوق یا استحقاقی، باید اظهار داشت که مرخصی زایمان هم به بانوان و هم به آقایان تعلق گرفته که مدت آن برای زنان بیشتر است. خانم ها می توانند 9 الی یک سال از شرکت یا سازمان محل کار برای زایمان مرخصی گرفته تا در دوران بارداری و پس از زایمان به خوبی استراحت کنند. همچنین نوزادان نیاز به مراقبت زیادی داشته که مادر در صورت حضور در محل کار موفق به نگهداری از فرزند نخواهد شد.

استفاده از مرخصی زایمان مطابق با ماده 76 قانون کار و قوانین تامین اجتماعی صورت می گیرد. مدت زمان مرخصی زایمان برای بانوان و آقایان در جدول زیر آورده شده که باید توضیح داد مدت زمان مرخصی برای بانوان مشغول فعالیت در بخش خصوصی کمتر است. همچنین آقایان فعال در بخش خصوصی تنها در صورت کسب اجازه از کارفرما یا مدیر، می توانند از مرخصی اجباری زایمان استفاده کنند.

وضعیت متقاضی	مدت زمان مرخصی زایمان
خانم کارمند دولت	9 ماه
همسر که کارمند دولت است.	2 هفته
خانم باردار شاغل در بخش خصوصی	9 ماه
همسر که در بخش خصوصی فعالیت می کند.	2 هفته اما نیاز به تایید کارفرما است. فعالان در قوای سه گانه یا بخش عمومی غیر دولتی 3 روز مرخصی دریافت می نمایند.

 

مرخصی زایمان را می توان در طول بارداری استفاده کرده یا برای استراحت پس از زایمان از آن بهره مند شد. با این حال حتی الامکان لازم است 45 روز از مرخصی، پس از زایمان مورد استفاده قرار گیرد. پس از بررسی نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق و استحقاقی باید بیان کرد که خانم ها در طول مرخصی زایمان حقوق گرفته و همچنین دوره 9 الی یک ساله جزو سوابق خدمت آنان است.

مرخصی استعلاجی

یکی از انواع مرخصی قانون کار، استعلاجی نام داشته که قوانین مربوط به آن در ماده 74 قانون کار ذکر شده است. افرادی که در حین فعالیت در سازمان ها و انواع شرکت ها به بیماری مبتلا شده و نیاز به استراحت دارند، مرخصی استعلاجی دریافت می کنند. این اشخاص باید توسط پزشک مورد معاینه قرار گرفته و بیماری آنان تایید شود.

پس از بررسی نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق و استحقاقی باید توضیح داد مدت زمانی که فرد استراحت کرده و از مرخصی استعلاجی برخوردار می گردد، طبق قوانین تامین اجتماعی جزو سوابق خدمت او محسوب خواهد شد. افرادی که به صورت عادی بیمار شده یا به علت انجام یک فعالیت بخصوص در محل کار بیمار می شوند، مجاز به دریافت مرخصی استعلاجی می باشند.

اگر مدت زمان مرخصی استعلاجی کمتر از 7 روز بوده و مجموعا در طول سال کمتر از 15 روز است، ارائه‌ گواهی پزشک معالج به محل کار کافی به حساب می آید. اگر مدت زمان لازم برای استراحت در یک دوره از بیماری بیشتر از 7 روز شده یا میزان مرخصی های استعلاجی در طول سال، بیشتر از 15 روز تا سقف 60 روز گردد، نیاز به دریافت تایید از پزشک معتمد سازمان است.

مدت مرخصی استعلاجی با تایید دکتر معمولا 15 الی 60 روز در سال بوده، اما در صورت تشخیص پزشک، می توان مدت زمان بیشتری استراحت کرد. طبق ماده 74 قانون کار و ماده 59 قانون تامین اجتماعی متقاضیان مرخصی بیشتر از 60 روز در سال، باید از کمیسیون پزشکی تایید دریافت نمایند. ممکن است در برخی از مواقع کارگر پس از دریافت مرخصی استعلاجی، تنها 75 درصد حقوق خود را به ازای هر روز دریافت کند.

مرخصی استحقاقی

مرخصی استحقاقی به آن مرخصی گفته شده که تمامی کارکنان و کارگران دولت حق بهره مندی از آن را دارند. در واقع هر کارمند می تواند در طول سال یک ماه مرخصی گرفته که امکان استفاده از مرخصی به صورت ساعتی، ماهانه یا سالانه وجود خواهد داشت. مدت زمان مرخصی در ماه 2.5 روز بوده و همچنین در سال 192 ساعت می شود که برخی از افراد مرخصی خود را برای ماه های بعدی ذخیره کرده و استفاده نمی نمایند.

علاوه بر دریافت مرخصی استحقاقی، کارگران و کارمندان روزهای جمعه نیز تعطیل بوده و همچنین می توانند از تعطیلات رسمی استفاده کنند. برای برخی از کارگران تعطیلی های به خصوص دیگری نیز در نظر گرفته شده است. مرخصی استحقاقی با حقوق بوده و نیاز به محاسبه مرخصی بدون حقوق نمی باشد.

میزان مرخصی استحقاقی برای کارمندان عادی، کارمندان فعال در حوزه های سخت و زیان آور و کارگران فصلی متفاوت است. به طور کلی، حداکثر مدت زمان مرخصی استحقاقی برای کارمندان عادی، یک ماه در سال بوده و برای کارمندانی که فعالیت های زیان آور انجام می دهند، 5 هفته در سال می باشد. کارگران فصلی نیز بر اساس تعداد ماه های فعالیت از مرخصی بهره مند خواهند شد. 

برخی از مرخصی ها مانند نوع حج یا بین تعطیلی، جزو نوع استحقاقی در نظر گرفته می شوند. یکی از مهم ترین انواع مرخصی قانون کار، مرخصی استحقاقی بوده که هر فرد می تواند حداکثر 9 روز از مرخصی خود در طول سال را ذخیره کند. کارکنان دولت مجاز به ذخیره کردن 15 روز مرخصی بوده که همچنین می توان به جای روزهایی که از مرخصی استفاده نشده، از سازمان مزد دریافت کرد.

مرخصی سالانه

منظور از مرخصی سالانه همان مرخصی استحقاقی است که افراد پس از دریافت مرخصی سالانه 30 روز، حقوق نیز دریافت می کنند. باید توجه داشت که میزان مرخصی استحقاقی قابل دریافت در سال حداکثر یک ماه است، اما کارگران به غیر از عدم فعالیت در روزهای مرخصی، در روزهای تعطیل نیز فعالیت نخواهند داشت.

مرخصی سالانه برای آن دسته از کارگران که مشاغل سخت تری دارند، به شکل مجزا محاسبه خواهد شد. پس از بررسی نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق، باید شرح داد که مدت استراحت کارگران فعال در حوزه های سخت و زیان آور بیشتر بوده و همچنین محاسبه مرخصی استحقاقی کارگران فصلی به شکل دیگری صورت خواهد گرفت. در ادامه جزئیات مرخصی سالانه برای کارگران مشاغل عادی و زیان آور بررسی شده است.

نوع فعالیت یا کار کارگر یا کارمند	میزان مرخصی سالانه
عادی	یک ماه با محاسبه 4 روز جمعه
زیان آور	5 هفته

 

مرخصی سالانه کارگران عادی که یکی از انواع مرخصی قانون کار است، طبق ماده 64 قانون کار محاسبه شده، اما مرخصی کارگرانی که در حوزه های زیان آور فعالیت می کنند، بر اساس ماده 65 قانون کار 5 هفته است. کارگران مشاغل سخت حتی الامکان باید در دو نوبت از مرخصی استفاده کرده که معمولا پس از 6 ماه کار، می توان از مرخصی بهره مند شد. شایان ذکر است که در صورت تنظیم مرخصی کارگران، امکان جابجایی مرخصی بین کارمندان فراهم می باشد.

مرخصی ماهانه طبق قانون کار

انواع مرخصی قانون کار شامل مواردی مانند سالانه، ماهانه و ساعتی شده که باید بررسی کرد منظور از مرخصی ماهانه چیست؟ به طور کلی می بایست توضیح داد که کارمندان و کارگران مجاز به دریافت چند روز مرخصی استحقاقی در طول سال بوده که تعداد روزهای آن حدودا 1 ماه در طول سال کاری می شود.

مرخصی ماهانه طبق قانون کار، 2.5 روز در ماه بوده که امکان ذخیره کردن آن نیز وجود دارد. باید توجه داشت که میزان مرخصی استحقاقی مذکور، مخصوص کارگران فعال در مقاطع شغلی عادی بوده و اگر فرد کارهای سخت و زیان آور انجام دهد، مرخصی بیشتری دریافت می کند. میزان مرخصی ماهانه به طور کلی به شرح جدول زیر است:

 

مرخصی ماهانه کارکنان عادی طبق قانون کار	مرخصی ماهانه برای انجام دهندگان فعالیت زیان آور	مرخصی ماهانه کارگران فصلی
2.5 روز در هر ماه و یک ماه در سال	3 روز در ماه و 5 هفته در سال	بر اساس تعداد ماه های کار محاسبه می شود.

 

کارگران برای دریافت مرخصی استحقاقی باید 1 سال در شرکت یا سازمان محل کار فعالیت داشته و خدمت رسانی کنند. در واقع ماهی 2.5 روز مرخصی برای افرادی بوده که 1 سال تمام در شرکت مشغول کار می باشند. با این حال برخی از کارفرمایان به استخدام کارگران فصلی احتیاج داشته که مدت زمان مرخصی این دسته از افراد بر اساس تعداد ماه های فعالیت تعیین می شود. محاسبه مرخصی بدون حقوق نیز در صورت نیاز طبق قانون کار انجام خواهد شد.

مرخصی ساعتی در قانون کار

اگر کارمندان یا کارگران در صورت توافق با کارفرما، چند ساعت در روز مرخصی بگیرند، در واقع از مرخصی ساعتی مطابق با قانون کار استفاده کرده اند. می بایست اشاره داشت که مرخصی ساعتی در قانون کار در حقیقت بخشی از مرخصی استحقاقی بوده که تعداد ساعات مجاز برای اخذ مرخصی در طول سال به شرح جدول زیر است.

میزان مرخصی ساعتی در قانون کار

192 ساعت در یک سال

 

اشخاص پس از آشنایی با انواع مرخصی قانون کار و شیوه محاسبه مرخصی بدون حقوق، باید توجه داشته باشند که در صورت دریافت مرخصی های ساعتی، میزان مرخصی استحقاقی آنان کاهش خواهد یافت. به عنوان مثال اگر فرد 192 ساعت در روزهای مختلف 1 سال مرخصی گرفته و سپس درخواست مرخصی یک ماهه را مطرح کند، با تقاضای او موافقت نمی شود، زیرا فرد اگر چه یک روز کامل مرخصی نگرفته، اما تمام حق مرخصی را استفاده کرده است. 

میزان مرخصی فعالان در حیطه های سخت، بیشتر بوده و حدودا 3 روز در ماه می باشد. اگر تعداد ساعات مرخصی دریافتی در یک روز، بیشتر از 8 ساعت شود، نوع مرخصی روزانه شده و دیگر ساعتی به حساب نخواهد آمد. معمولا برای انجام امور ضروری یا انجام کارهای اداری از مرخصی ساعتی استفاده می شود. برخی از دانشجویان که پس از جلب رضایت کارفرما در دانشگاه مشغول تحصیل شده اند، ممکن است برای حضور در برخی از امتحانات نیاز به دریافت مرخصی ساعتی داشته باشند.

ذخیره مرخصی قانون کار

از بیان شیوه محاسبه مرخصی بدون حقوق، باید شرح داد که به طور کلی کارکنان دولت یا کارگران می توانند در طول سال، از تعداد مشخصی مرخصی استفاده کنند. با این حال برخی از آنان نیاز به استفاده از این مزیت نداشته و تمایل به ذخیره مرخصی ها دارند. باید توجه نمود که امکان ذخیره برخی از انواع مرخصی قانون کار مانند زایمان یا فوت بستگان درجه یک وجود نداشته، اما شرایط ذخیره مرخصی قانون کار استحقاقی فراهم می باشد. 

به طور کلی، اگر افراد از مرخصی قانون کار استفاده نکنند، می بایست بابت روزهایی که از مرخصی استفاده نشده مبلغ یا مزدی را از سازمان دریافت نمایند. همچنین، امکان ذخیره مرخصی قانون کار برای استفاده از مرخصی در سال های آینده وجود دارد. اشخاص اجازه ذخیره تمامی مرخصی های استحقاقی را نداشته که حداکثر میزان مجاز به شرح زیر است. مزد روزهای غیر قابل انتقال به سال بعدی باید در پایان سال و هنگام تسویه، در نظر گرفته شده و به کارگر پرداخت شود. نرخ بازخرید مرخصی، مطابق با دستمزد روزانه در سال جاری است.

 

حداکثر میزان ذخیره مرخصی قانون کار برای کارکنان دولت	حداکثر میزان ذخیره مرخصی برای کارکنان بخش خصوصی
15 روز طبق قانون مدیریت خدمات کشوری	9 روز

 

بر اساس جدول بالا باید توضیح داد که هرگاه کارمند از یک ماه مرخصی سالانه خود استفاده نکند، می تواند در پایان سال تا حداکثر سقف مجاز را ذخیره کرده و هزینه مابقی روزها را از کارفرما دریافت نماید. همچنین می توان هیچ یک از مرخصی ها را ذخیره نکرده و هزینه کلیه روزها را دریافت نمود. برای مثال اگر فردی تنها 6 روز مرخصی گرفته، می تواند 9 روز را ذخیره کرده و سپس مزد 11 روز باقی را اخذ نماید؛ زیرا طبق ماده 66 قانون کار، حداکثر مرخصی قابل ذخیره 9 روز است که این میزان برای کارکنان دولت بیشتر می باشد.

مرخصی بدون حقوق

ماده 16 قانون کار به جزئیات مرخصی بدون حقوق اشاره داشته که به طور کلی این مرخصی را می توان به معنای ترک موقت کار دانست، زیرا کارمند پس از دریافت مرخصی بدون حقوق، هیچ فعالیتی انجام نداده و حقوق نیز دریافت نمی کند. دو مورد از علل درخواست این نوع از انواع مرخصی قانون کار، همراهی با همسر برای سفرهای طولانی مدت مانند ماموریت کاری یا تحصیل است.

نحوه محاسبه مرخصی بدون حقوق به این شکل بوده که هر فرد حداکثر مجاز به دریافت 2 سال مرخصی بدون اخذ حقوق می باشد. برخی از انواع مرخصی های بدون حقوق مانند نوع تحصیلی تا 2 سال دیگر قابل تمدید به حساب می آیند. کارفرما باید با درخواست مرخصی مطرح شده توسط کارمند موافقت کرده و در غیر این صورت، امکان ترک موقت کار فراهم نمی گردد. شرایط بازگشت به کار پس از پایان مرخصی، می بایست توسط کارفرما تعیین شده و توافق ها به شکل کتبی انجام شوند.

معمولا متقاضی مرخصی بدون حقوق، باید از تمامی مرخصی های استحقاقی استفاده کرده و به کارفرما ثابت نماید که نیاز به مرخصی طولانی مدت دارد. اشخاص باید درخواست خود را به شکل مکتوب در اختیار کارفرما قرار داده و از توافق کردن شفاهی پرهیز نمایند. معمولا فرد دریافت کننده مرخصی به علت عدم دریافت حقوق، باید حق بیمه ای را به شرکت بیمه پرداخته تا سوابق خود را حفظ نماید. معمولا پس از پایان مرخصی و ادامه دادن به فعالیت، سوابق بیمه متوقف شده مجددا شروع به افزایش می کند. تعهدات مالیاتی نیز شامل حال فرد نشده، اما امکان دارد شرایط در شرکت ها تفاوت داشته که بهترین راه، مشورت با کارفرما است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد محاسبه و انواع مرخصی قانون کار در کانال تلگرام آشاثبت عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی آشاثبت نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون اطلاع از محاسبه و انواع مرخصی قانون کار​ پاسخ دهند.