شرکت مدنی

تعریف شرکت مدنی چیست با مثال

در یک تقسیم بندی شرکت ها به دو قسم شرکت مدنی و شرکت تجاری تقسیم می شوند. به طور کلی مقررات راجع به شرکت تجاری در قانون تجارت و مقررات راجع به شرکت مدنی در قانون مدنی بیان شده است. در این قسمت از مقاله به بیان تعریف شرکت مدنی چیست با مثال پرداخته می شود.

ماده 571 قانون مدنی در تعریف شرکت مدنی مقرر می دارد: «شرکت عبارت است اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو اشاعه.» در واقع، به زبان ساده این ماده بیان می کند هرگاه دو یا چند نفر به طور ارادی یا قهری در یک مال یا منافع آن شریک شوند؛ یک شرکت مدنی را ایجاد کرده اند و مطابق این شرکت مدنی، هر کدام از این اشخاص در جز به جز آن مال با یکدیگر شریک هستند.

هنگامی که شخصی فوت می کند وراث او به صورت غیر ارادی و قهری در اموال مورث خود شریک می شوند. این شراکت نمونه ای شرکت مدنی اجباری می باشند. همچنین در قراردادهای مشارکت در ساخت، اشخاص با یکدیگر توافق می کنند که یکی از آن ها زمین خود را عرضه کند و دیگری با سرمایه خود روی آن زمین، ساختمانی بسازد و در نهایت هر دو آن ها بر ساختمان احداث شده شریک شوند.

این قرارداد مشارکت نمونه ای از شرکت مدنی اختیاری می باشد. لازم به ذکر است شرکت مدنی شخصیت حقوقی مستقل از شرکا خود ندارد و درصورتی که شخصی روی مال مورد شراکت ادعایی داشته باشد؛ لازم است دادخواست خود را به طرفیت از شرکا شرکت مدنی مطرح کند نه خود شرکت مدنی.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام ما کلیک کنید

انواع شرکت مدنی قهری و اختیاری

در قسمت پیشین مقاله، بیان شد که شرکت ها به دو قسم شرکت مدنی و شرکت تجاری تقسیم می شوند. همچنین بیان شد مطابق قانون، شرکت مدنی عبارت است اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو اشاعه و مثال هایی از این قسم از شرکت ارائه شد، اما شرکت مدنی خود، انواعی دارد که در این قسمت انواع شرکت مدنی قهری و اختیاری مورد مطالعه قرار می گیرد.

مستفاد از ماده 572 قانون مدنی، شرکت مدنی خود به دو قسم شرکت مدنی اختیاری و شرکت مدنی قهری تقسیم می شود. در واقع حالت اشاعه ممکن است به صورت اختیاری یا اجباری صورت گیرد. شرکت مدنی اختیاری شراکتی مدنی است که به طور ارادی بین طرفین ایجاد می شود. به عبارت دیگر در این شرکت دو یا چند شخص به طور ارادی با هم شریک می شوند. به عنوان مثال چنانچه مالک شش دانگ زمینی تنها سه دانگ آن را بفروشد، بین او و خریدار یک شرکت مدنی اختیاری به وجود می آید. در واقع در اینجا مالک به اختیار خود قسمتی از زمین را فروخته و شرکت مدنی ایجاد کرده است.

شرکت مدنی اجباری شراکت مدنی است که به طور قهری بین طرفین ایجاد می شود. به عبارت دیگر در این شرکت دو یا چند نفر به طور غیر ارادی با هم شریک می شوند. به عنوان مثال گندم دو کشاورز به طور غیر ارادی و در اثر اشتباه کارخانه با هم مخلوط شود، در این حالت دو کشاورز بدون این که خودشان بخواهند در گندم ها با یکدیگر شریک می شوند. همچنین شراکت وراث نسبت به ما ترک متوفی مثالی دیگر از شراکت مدنی قهری با غیر ارادی می باشد.

آورده در شرکت مدنی

پس از شناخت شرکت مدنی و انواع آن در قسمت های پیشین مقاله، اکنون در این قسمت از مقاله درباره آورده در شرکت مدنی صحبت می شود. همانطور که بیان شد؛ به منظور ایجاد شرکت مدنی لازم است شرکا در آورده خود با یکدیگر شریک شوند. به عنوان مثال در قرارداد های مشارکت در ساخت، اشخاص با یکدیگر توافق می کنند که یکی از آن ها زمین خود را عرضه کند و دیگری با سرمایه خود روی آن زمین، ساختمانی بسازد و در نهایت هر دو آن ها بر ساختمان احداث شده شریک شوند.

سوالی که در این قسمت مطرح می شود آن است که چه چیز هایی می تواند به عنوان آورده در شرکت مدنی قرار گیرد؟ در پاسخ به این سوال باید بیان کرد، هر نوع مال اعم از نقدی و غیر نقدی، منقول و غیر منقول و به طور کلی مادی و معنوی می تواند آورده در شرکت محسوب شود. 

شایان ذکر است شرکا می توانند با توافق یکدیگر، شرکت مدنی را اقاله کنند یا به عبارت دیگر به شراکت مدنی خاتمه دهند و آورده خود را پس بگیرند. همچنین آن ها می توانند هر زمان که بخواهند تقاضای تقسیم مال مشترک را داشته باشند که در ادامه مقاله درباره تقسیم و انحلال شرکت مدنی بحث می شود.

برای عضویت در کانال تلگرام ما کلیک کنید

تقسیم شرکت مدنی

تقسیم شرکت مدنی یکی از موارد انحلال شرکت آن می باشد. در قانون برای تقسیم اموال شرکت مدنی قواعد و مقرراتی بیان شده است. لذا در این قسمت از مقاله تقسیم شرکت مدنی مورد مطالعه قرار می گیرد. مطابق قانون مدنی هر شریک می تواند هر وقت بخواهد تقاضای تقسیم مال مشترک را نماید.

البته این مقرره استثنایی دارد و در مواردی که تقسیم به موجب قانون ممنوع یا شرکا به وجه ملزمی ملتزم به عدم تقسیم شده باشند؛ نمی توانند تقاضای تقسیم مال را داشته باشند. به عنوان مثال چنانچه شرکا در عقد لازمی، ملتزم شده باشند به شراکت خاتمه ندهند، نمی توانند تقاضای تقسیم را داشته باشند.

همچنین مطابق قانون، این امکان وجود دارد تنها برخی از شرکا اقدام به تقسیم نمایند و حالت اشاعه نسبت به بقیه شرکا همچنان برقرار باشد. شایان ذکر است هر گاه تمام شرکاء به تقسیم مال مشترک راضی باشند، تقسیم به نحوی که شرکاء تراضی نمایند، به عمل می‌ آید و در صورت عدم توافق ‌بین شرکاء، حاکم اجبار به تقسیم می کند. البته اجبار حاکم در صورتی ممکن است که تقسیم مشتمل بر ضرر نباشد.

مستند به ماده 592 قانون مدنی، هر گاه تقسیم برای بعضی از شرکاء مضر و برای بعض دیگر بی‌ ضرر باشد، در صورتی که تقاضا از طرف متضرر باشد، طرف دیگر اجبار ‌می شود و اگر برعکس تقاضا از طرف غیر متضرر بشود، شریک متضرر اجبار بر تقسیم نمی شود. همچنین قانون گذار در ماده 593 این قانون، بیان کرده است که، ضرری که مانع از تقسیم می شود عبارت است از نقصان فاحش قیمت به مقداری که عادتا قابل مسامحه نباشد.

ذکر این نکته ضروری است، در صورتی که تقسیم باعث شود، تمام مال مشترک یا بخشی از آن از مالیت بیفتد، تقسیم ممنوع است، اگر چه شرکا تراضی نمایند. همچنین، در صورتی که اموال مشترک متعدد باشد، قسمت اجباری در بعضی از آن‌ ها ملازم با تقسیم باقی اموال نیست.

در راستای ترتیب و روش های تقسیم مال مشترک ماده 598 قانون مدنی مقرر می دارد: «ترتیب تقسیم آن است که اگر مال مشترک مثلی باشد، به نسبت سهام شرکاء افراز می شود و اگر قیمی باشد، بر حسب قیمت تعدیل ‌می شود و بعد از افراز یا تعدیل در صورت عدم تراضی بین شرکاء حصص آن ها به قرعه معین می گردد.»

لازم به ذکر است مطابق ماده 600 قانون مدنی، هر گاه در حصه یک یا چند نفر از شرکا عیبی ظاهر شود که در حین تقسیم عالم به آن نبوده شریک یا شرکاء مزبور حق دارند تقسیم را ‌بهم بزنند. همچنین، مستند به ماده 601 قانون فوق الذکر، هر گاه بعد از تقسیم معلوم شود که قسمت به غلط واقع شده است، تقسیم باطل می شود.

انحلال شرکت مدنی

از شناخت شرکت مدنی، انواع آن و همچنین آشنایی با آورده در شرکت مدنی و تقسیم این نوع از شرکت در قسمت های پیشین این مقاله، اکنون در این قسمت از مقاله، انحلال شرکت مدنی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد. شرکت مدنی پس از ایجاد ممکن است بنا به دلایل مختلفی منحل شود و شراکت شرکا در آن به پایان برسد. در این راستا ماده 587 قانون مدنی مقرر می دارد: «شرکت به یکی از طرق ذیل مرتفع می شود:

در صورت تقسیم

در صورت تلف شدن تمام مال شرکت.»

مستفاد از این ماده، چنانچه بخشی از مال مورد اشاعه تلف شود، شرکا شرکت در اموال باقی مانده، همچنان با یکدیگر شریک هستند، اما در صورتی که همه مال مورد اشاعه تلف شود، شرکت مدنی منحل خواهد شد. علاوه بر این، شرکت مدنی قابل اقاله می باشد، یعنی شرکا می توانند با توافق یکدیگر به این شراکت خاتمه دهند و هر یک از شرکا آورده خود را از شرکت خارج نماید. 

تفاوت تعریف شرکت مدنی با شرکت تجاری

همانطور که در قسمت های پیشین مقاله بیان شد، به طور کلی شرکت ها به دو قسم شرکت مدنی و شرکت تجاری تقسیم می شوند. سوال مهمی که برای بسیاری از افراد ایجاد می شود آن است که این دو شرکت با هم چه تفاوتی دارند؟ و تفاوت تعریف شرکت مدنی با شرکت تجاری چیست؟ 

در پاسخ به پرسش تفاوت تعریف شرکت مدنی و تجاری چیست؛ باید بیان کرد که به طور کلی، مقررات راجع به شرکت تجاری در قانون تجارت و مقررات راجع به شرکت مدنی در قانون مدنی بیان شده است. ماده 571 قانون مدنی، در تعریف شرکت مدنی مقرر می دارد: «شرکت مدنی عبارت است اجتماع حقوق مالکین متعدد در شی واحد به نحو اشاعه.»

گرچه قانون گذار در قانون تجارت تعریف دقیقی از شرکت تجاری ارائه نکرده است، اما از مفاد این قانون می توان دریافت، شرکت تجاری شرکتی است که از اجتماع دو یا چند شخص به قصد انجام فعالیتی معین تشکیل می شود. هر کدام از این اشخاص آورده ای می آورند و در سود و زیان شرکت با یکدیگر شریک می شوند. مطابق قانون تجارت هفت قسم شرکت تجاری وجود دارد که هر کدام از آن ها دارای شخصیت حقوقی مستقل می باشند.

شرکت مدنی و شرکت تجاری تفاوت های بسیاری با یکدیگر دارند. تفاوت های شرکت مدنی و شرکت تجاری عبارت است از: 1- شرکت مدنی بر خلاف شرکت تجاری شخصیت حقوقی مستقلی ندارد. 2- شرکت مدنی بر خلاف شرکت تجاری دارایی مستقل ندارد 3- ثبت شرکت تجاری الزامی است، اما شرکت مدنی لازم نیست به ثبت برسد. 4- به منظور اداره شرکت تجاری قوانین خاصی وجود دارد که باید اجرا شود، اما اداره شرکت مدنی تابع شرایط مقرره بین شرکا می باشد. 5- ایجاد حالت ورشکستگی تنها برای شرکت تجاری متصور است.

لازم به ذکر است چنانچه شخصی علیه مالی که موضوع شرکت مدنی است، ادعایی داشته باشد، لازم است دادخواست خود را به طرفیت شرکا شرکت مدنی طرح کند، اما در صورتی که شخص درباره مالی که در اختیار شرکت تجاری قرار دارد، ادعایی داشته باشد، لازم است دادخواست خود را به طرفیت خود شرکت تجاری مطرح کند نه شرکای آن.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع شرکت مدنی در کانال تلگرام آشاثبت عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی آشاثبت نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع شرکت مدنی پاسخ دهند.