حاکمیت شرکتی چیست

حاکمیت شرکتی چیست

حاکمیت شرکتی به عنوان یکی از مهم ترین عناوین تجاری در قرن 21 مطرح شده است. حال در این قسمت سوالی که برای بسیاری از افراد مطرح می شود آن است که حاکمیت شرکتی چیست، که به جهت آشنایی کاربران، پاسخ به سوال حاکمیت شرکتی یعنی چه در این بخش مورد مطالعه قرار می گیرد.

حاکمیت شرکتی نظامی است که از طریق آن شرکت مورد نظر هدایت و کنترل می شود و ساختار حاکمیت، نحوه توزیع وظایف و مسئولیت ها را بین هیات مدیره، سهامدارن و سایر ذینفعان مشخص ساخته و نحوه اجرای قوانین و مقررات و رویه های تصمیم گیری در امور مربوط به شرکت را تعیین می نماید و از این طریق، اهداف شرکت و چگونگی رسیدن به این اهداف و نحوه نظارت بر عملکرد افراد مشخص خواهد شد.

بنابراین، به طور کلی در تعریف حاکمیت شرکتی باید گفت که به چگونگی اداره و کنترل شرکت ها و به ویژه نقش هیات مدیره در این رابطه پرداخته و چارچوب یک نظام پاسخگویی موثر را بیان می کند. همچنین باید این نکته نیز مدنظر قرار بگیرد که هر کشوری، نظام حاکمیت شرکتی منحصر به خود را دارد؛ زیرا حاکمیت شرکتی با تعدادی عوامل داخلی نظیر ساختار مالکیت شرکت ها، وضع اقتصادی، نظام قانونی، سیاست های دولتی و فرهنگ آن کشور معین می شود. لازم به ذکر است که حاکمیت شرکتی دو هدف اساسی را دنبال می کند که شامل کاهش ریسک بنگاه اقتصادی و بهبود کارایی دراز مدت می باشد.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام ما کلیک کنید

انواع حاکمیت شرکتی در ایران

همانطور که در بخش قبلی نیز اشاره شد، هر کشوری به دلیل عوامل داخلی و خارجی نظیر میزان جریان سرمایه از خارج به داخل، وضعیت اقتصاد جهانی و . . . سیستم حاکمیت شرکتی منحصر به فردی را دارد. از همین رو، در این قسمت به انواع حاکمیت شرکتی در ایران اشاره می شود و به شرح زیر می باشد:

در ابتدا، باید گفت که تلاش های بسیاری برای طبقه بندی و انواع سیستم های حاکمیتی شرکت صورت گرفته است. با این حال یکی از طبقه بندی های حاکمیت شرکتی مربوط به سیستم های درون سازمانی و برون سازمانی می باشد. در حاکمیت شرکتی درون سازمانی، شرکت های فهرست بندی شده یک کشور تحت مالکیت و کنترل تعداد کمی از سهامدارن اصلی هستند.

این سهامداران ممکن است موسسین یا گروه کوچکی از سهامدارن مانند بانک، دولت یا انواع شرکت های دیگر باشند. به عبارتی شرکت ها تحت مالکیت سهامداران می باشد و سهامداران بر مدیران نیز کنترل دارند. همچنین در این نوع از حاکمیت شرکتی به دلیل روابط نزدیک رایج میان شرکت ها و سهامداران، سیستم رابطه ای نیز خوانده می شود که به همین جهت ممکن است احتمال سوء استفاده بیشتر شده و شفافیت کمی در شرکت وجود داشته باشد.

نوع برون سازمانی نیز اشاره به سیستم های تامین مالی و حاکمیت شرکتی دارد. در این سیستم شرکت های بزرگ توسط مدیران کنترل می شود و تحت مالکیت سهامدارانی قرار می گیرد که خود نقشی در مدیریت شرکت ندارند و فقط در انتخاب مدیران تاثیر گذارند که این امر باعث تفکیک مقوله مالکیت و مدیریت می شود. در واقع در این سیستم شرکت ها مستقیما توسط مدیران کنترل می شوند ولی به طور غیر مستقیم شرکت تحت کنترل نهاد های مالی و سهامداران است.

در ایران مطابق با مفاد ماده ۱۰۷ اصلاحیه قانون تجارت، مدیران از بین صاحبان سهام انتخاب می شوند. بنابراین سیستم حاکمیت شرکتی در ایران، بیشتر شبیه سیستم درون سازمانی (رابطه ای) است. در این حالت مالکیت سهام و تمرکز مالکیت مهمترین ابزار کنترل مدیران به شمار می آید. در حالی که سهامداران اقلیت به علت داشتن سهم ناچیز در انتخاب مدیران برای کنترل و هدایت شرکت نقش ویژه ای ندارند.

تاریخچه و فواید حاکمیت شرکتی

در بخش قبلی اشاره شد که سیستم حاکمیت شرکتی در ایران، بیشتر شبیه سیستم درون سازمانی می باشد و از همین رو لازم است که اشخاص به منشا این سیستم  و تاریخچه آن آشنایی داشته باشند. علاوه بر این حاکمیت شرکتی در ایران نیز فواید و مزایایی به همراه خود دارد. لذا در این بخش به تاریخچه و فواید حاکمیت شرکتی در ایران اشاره می شود و به شرح زیر است:

در ایران هرچند از اوایل دهه 1340 بورس اوراق بهادار تاسیس شد و در لایحه اصلاحی قانون تجارت با این که در مواردی به نحوه ثبت شرکت ها و اداره آن ها اشاره شده است، ولی حاکمیت شرکت ها به مفهوم کنونی، در چند سال اخیر مطرح شده است. موضوع حاکمیت شرکتی برای اولین بار در کنفرانس ملی "بازار سرمایه، موتور محرک توسعه اقتصادی ایران" در سال 1383 مطرح شد و سپس در اواخر سال 1383 مرکز تحقیقات و توسعه بازار سرمایه سازمان بورس اوراق بهادار اقدام به انتشار ویرایش آیین نامه حاکمیت شرکتی کرد که در پایگاه اطلاع رسانی بورس اوراق بهادار در دسترس است.

این آیین نامه در 22 ماده و دو تبصره تنظیم شده و شامل تعریف ها، وظایف هیات مدیره، سهامداران، افشای اطلاعات و پاسخگویی و حسابرسی است. این آیین نامه با توجه به ساختار مالکیت و وضعیت بازار سرمایه و با نگرش به قانون تجارت حاضر تنظیم شده و با سیستم درون سازمانی حاکمیت شرکتی سازگار است. همچنین به نظر می رسد که در اصلاحیه قانون تجارت، توجه کافی به موضوع حاکمیت شرکتی نشده است.

در  واقع بررسی سیستم حاکمیت شرکتی در ایران حاکی از آن است که قانون تجارت حاضر، همانند روابط تجاری گذشته منسوخ بوده و پاسخگو کارکردها و روابط تجاری موجود نمی باشد و این امر باعث شده که حاکمیت شرکتی، ارتقای چندانی پیدا نکند. لذا فقدان حاکمیت شرکتی مناسب، سلب حقوق سهامداران (به ویژه سهامداران جزء)، سوء استفاده های احتمالی مدیران، فرار سرمایه و ... را به همراه خواهد داشت. همچنین فواید حاکمیت شرکتی به شرح زیر می باشد:

میزان دسترسی شرکت ها به تامین مالی از طریق خارج از شرکت افزایش می بابد.

حاکمیت شرکتی موجب کاهش هزینه های سرمایه ای می شود در نتیجه ارزش و اعتبار شرکت را افزایش می دهد و این موضوع منجر به جذب سرمایه گذار می باشد.

حاکمیت شرکتی، عملکرد عملیاتی شرکت را بهبود می بخشد و علاوه بر مدیریت مناسب، باعث تخصیص بهینه منابع نیز می شود که در نهایت باعث افزایش ثروت خواهد شد.

حاکمیت شرکتی باعث می شود که ریسک های ناشی از بحران مالی را کاهش یابد.

علاوه بر این حاکمیت شرکتی شامل مزایای دیگری نظیر تسهیل افزایش سرمایه، ارتباط بهتر با ذینفعان در روایط کاری و اجتماعی شرکت، افزایش دوام مالی بلند مدت شرکت، ارائه گزارش های مالی شفاف، تضمین سلامت بازار، تسهیل فرایند نظارت موثر بر مدیران و  . . . می باشد.

برای عضویت در کانال تلگرام ما کلیک کنید

ابعاد و ساختار حاکمیت شرکتی در ایران

پس از بررسی چیستی و ماهیت حاکمیت شرکتی و ذکر انواع، تاریخچه و  فواید آن، نوبت به این می رسد که ابعاد و ساختار شرکتی در ایران به چه صورت می باشد که در این بخش از مقاله قصد بررسی این موضوع را داریم و به شرح زیر می باشد:

در خصوص ابعاد و ساختار حاکمیت شرکتی در ایران باید گفت که قانون تجارت راجع به ساز وکار های مدیریتی برای حیات پایدار شرکت ها ساکت است. این در حالی است که در رویه شرکت های تجاری و بانک های ایران، اصول حاکمیتی شرکت اعمال می شود و در لایحه اصلاحی قانون تجارت با این که به برخی از ابعاد حاکمیت شرکتی اشاره کرده است، اما نواقص زیادی دارد.

بنابراین، به کارگیری اصول و ساختار حاکمیت شرکتی در ایران برای توسعه بازار سرمایه امری مهم می باشد و با این وجود ساختار حاکمیتی شرکتی در ایران مبتنی بر ساختار درون سازمانی می باشد که از ساختار حاکمیت شرکتی اروپای قاره ای اقتباس شده؛ زیرا مقررات شرکت های سهامی ایران از قانون تجارت فرانسه نگارش شده است.

دستورالعمل جدید حاکمیت شرکتی بورس pdf

در راستای حمایت از حقوق سرمایه گذاران، پیشگیری از وقوع تخلفات و سازماندهی و توسعه بازار شفاف و منصفانه اوراق بهادار دستورالعمل حاکمیت شرکتی ناشران ثبت شده در سازمان بورس، در تاریخ 22 آذر 1401 ابلاغ شد. حال به منظور آشنایی کاربران در قسمت زیر فایل دستورالعمل جدید حاکمیت شرکتی بورس pdf بارگذاری شده است که در صورت تمایل می توانند از آن استفاده کنند.

 

همچنین این دستورالعمل 6 فصل دارد که فصل های آن به ترتیب شامل تعاریف، اصول حاکمیت شرکتی، ترکیبات هیات‌ مدیره و برگزاری جلسات و نحوه تصمیم‌ گیری‌ ها، برگزاری مجامع عمومی و ترکیب برگزاری و الزامات مجامع، پاسخگویی و افشای اطلاعات و گزارشگری پایداری و نظام‌ مند کردن آن می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع و ساختار حاکمیت شرکتی​​ در کانال تلگرام آشاثبت عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی آشاثبت نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع و ساختار حاکمیت شرکتی پاسخ دهند.