ارزش دفتری شرکت

ارزش دفتری چیست

ارزش گذاری سهام شرکت‌ ها یکی از مهمترین مباحث تحلیل بنیادی و اقتصادی است ﻛﻪ با هدف تخمین ارزش ذاتی یک دارایی انجام می‌ شود. مدل های ارزش گذاری سهام شرکت‌ ها نیز بسیار متنوع اند. ارزش گذاری معمولا بر اساس مقایسه یک دارایی با دارایی‌ های مشابه یا بر اساس ارزش فعلی متغیر هایی که بازده دارایی به آن‌ ها وابسته است، انجام می‌ شود. یکی از این روش های ارزش گذاری ارزش دفتری می باشد.

سوالی که مطرح می شود این است که ارزش دفتری چیست. در پاسخ باید گفت ارزش دفتری، ارزش یا بهای خالص یک دارایی است که در ترازنامه‌ شرکت ثبت می‌ شود و با کسر هزینه‌ استهلاک انباشته از قیمت خرید یا بهای تاریخی یک دارایی، محاسبه می‌ شود. در حقیقت، ارزش دفتری یک معیار اساسی است که سرمایه گذاران برای اندازه‌ گیری ارزش سهام از آن استفاده می‌ کنند، یعنی از این طریق، سرمایه گذاران موقعیت یک شرکت را از لحاظ سوددهی می توانند بسنجد و سپس در صورت مطلوب بودن اوضاع شرکت، اقدام به سرمایه گذاری در آن می کنند. 

به عبارت دیگر، ارزش دفتری یک کسب و کار، کل مقدار پولی است که یک شرکت در صورت انحلال بدون فروش هیچ دارایی با ضرر، تولید می‌ کند. همچنین ممکن است ارزش دفتری شرکت منفی باشد، یعنی اگر میزان بدهی‌ ها و یا سایر هزینه‌ های شرکت از دارایی‌ های شرکت بیشتر باشد، ارزش دفتری به دست آمده منفی می‌ شود که در این صورت شرکت زیان دیده است.

ارزش دفتری به عنوان NBV یا net book value نیز شناخته می شود. همچنین این ارزش از نظر ارزیابی مهم تلقی می‌ شود؛ زیرا نمایانگر تصویری منصفانه و دقیق از ارزش شرکت است. این رقم با استفاده از داده ‌های تاریخی و سوابق شرکت تعیین می گردد و به طور معمول یک رقم ذهنی نیست.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام ما کلیک کنید

فرمول و نحوه محاسبه ارزش دفتری در ترازنامه

روش ارزش‌ گذاری به شیوه دفتری یکی از ساده‌ ترین روش های ارزش‌ گذاری تلقی می‌ شود. یکی از ایراداتی که در خصوص استفاده از ارزش دفتری برای ارزش ‌گذاری مطرح می‌ شود، این است که بر مبنای معادله حسابداری بوده و ثابت است. در نتیجه، عوامل تاثیرگذار همانند تورم و نوسانات نرخ بهره که در ارزش ‌یابی صحیح یک دارایی موثر هستند، در آن در نظر گرفته نمی‌ شود. با توجه به توضیحات گفته شده فرمول و نحوه محاسبه ارزش دفتری در ترازنامه به چند روش خلاصه می شود که عبارتند از: 

ارزش دفتری یک دارایی: فرمول به دست آوردن ارزش دفتری یک دارایی بدین صورت می باشد که استهلاک انباشته شده را از بهای کل دارایی کسر می گردد. به عبارتی هنگامی که دارایی خریداری می شود، هزینه خرید یا قیمت آن به‌ عنوان ثبت ارزش دارایی خریداری شده (ارزش دفتر دارایی ثابت) وارد ترازنامه می‌ شود. با گذشت زمان طبیعتا دارایی خریداری شده مورد استفاده قرار می‌ گیرد و تدریجا هزینه ‌های استهلاک، ارزش دارایی ثبت شده را در ترازنامه کاهش می ‌دهد. 

(فرمول: ارزش دفتر دارایی = بهای تمام شده دارایی – استهلاک انباشته)

ارزش دفتری یک شرکت: ارزش دفتری یک شرکت این گونه به دست می آید که کل بدهی های شرکت باید از ارزش کل دارایی شرکت کسر گردد و عدد به دست آمده به عنوان ارزش دفتری شرکت لحاظ گردد. به منظور آشنایی علاقمندان در قسمت زیر، فرمول و نحوه محاسبه آن ارائه گردیده که به شرح زیر است:

(فرمول: ارزش دفتری یک شرکت = دارایی ها – بدهی ها)

ارزش دفتری یک سهم: ارزش دفتری یک سهم اینگونه به دست می آید که حقوق صاحبان سهام از صاحبان سهام ممتاز کسر می گردد و عدد به دست آمده تقسیم بر میانگین سهام موجود شرکت می شود. در نهایت این عدد به عنوان ارزش دفتری یک سهم می باشد که فرمول آن به شرح زیر است:

(فرمول: حقوق صاحبان سهام – سهام ممتاز تقسیم بر میانگین سهام موجود)

ارزش دفتری سهم ممتاز: اگر شرکتی هم سهام عادی و هم سهام ممتاز داشته باشد، سهامداران ممتاز در ادعای نسبت به حقوق مالکین شرکت اولویت خواهند داشت. معمولا سهام ممتاز، ارزش تصفیه یا بازخرید معینی دارد. بنابراین ارزش دفتری ممتاز، عبارت است از ارزش بازخرید سهام ممتاز که در سود سهام معوق جمع می شود. بدیهی است که ارزش دفتری هر سهم ممتاز نیز از طریق تقسیم مجموع ارزش بازخرید و سود سهام جمع شونده معوق بر تعداد سهام ممتاز جاری (باز خرید نشده) به دست می آید. شرکت، پس از محاسبه ارزش دفتری سهام ممتاز، به محاسبه ارزش دفتری هر سهم عادی خود می پردازد.

ارزش دفتری سهم عادی: در خصوص ارزش دفتری سهم عادی که پس از محاسبه ارزش دفتری سهام ممتاز صورت می گیرد، باید در ابتدا گفت که درصورتی‌ که شرکت تصمیم به انحلال بگیرد، پس‌ از این که کلیه دارایی های شرکت تبدیل به وجه نقد شد و تعهدات شرکت به بدهکاران پرداخت شد، ارزش دفتری به ازای هر سهم عادی نشان‌ دهنده ارزش ریالی باقی‌ مانده برای سهامداران خواهد بود.

در شرایط ساده، این معیار مبلغی است که هر یک از دارندگان سهام عادی در صورت تبدیل به نقد شدن دارایی های شرکت دریافت خواهند کرد. بنابراین ارزش دفتری سهم عادی اینگونه به دست می آید که باید حقوق صاحبان سهام عادی (جمع حقوق صاحبان سهام منهای حقوق صاحبان سهام ممتاز) را بر تعداد سهام عادی تقسیم نمود.

ارزش دفتری به ازای هر سهم عادی یک معیار حسابداری بر اساس معاملات تاریخی است. ارزش دفتری سهام عادی بازتاب ‌دهنده درآمد اصلی و واقعی یک شرکت است که از صدور اوراق بهادار عادی حاصل شده است و این مقدار با افزایش درآمد های شرکت، افزایش و در نتیجه ضرر و زیان و پرداخت سود سهام کاهش پیدا می ‌کند. از طرفی بازخرید سهام توسط شرکت باعث کاهش ارزش دفتری و تعداد سهام عادی می‌ شود. بازخرید سهام در قیمت جاری سهام رخ می ‌دهد که می‌ تواند موجب کاهش قابل ‌توجهی در ارزش دفتری به ازای هر سهم شرکت شود.

تفاوت ارزش دفتری با ارزش بازار، بهای تمام شده و ارزش اسمی

از مفاهیم دیگری که سهامداران ممکن است با آن روبرو شوند، مربوط به ارزش بازاری، بهای تمام شده و ارزش اسمی می باشد. سرمایه گذار و سهامداران لازم است در خصوص هر یک از موارد ذکر شده اطلاعات لازمی را کسب کنند و تفاوت ارزش دفتری با ارزش بازار، بهای تمام شده و ارزش اسمی را تشخیص دهند. بنابراین تعریف هر یک به شرح زیر می باشد:

ارزش بازار: در خصوص ارزش بازار در یک تعریف ساده می‌ توان گفت که ارزش بازار، بزرگی شرکت را نشان می‌ دهد. این موضوع می ‌تواند به عنوان یکی از گزینه‌ های قابل توجه در مورد سهام یک شرکت در نظر گرفته شود. در واقع سرمایه گذاران در کنار سایر عوامل، ارزش بازار را نیز مد نظر قرار می‌ دهند و در نهایت سهام یک شرکت را برای خرید انتخاب می‌ کنند. 

در زبان انگلیسی ارزش بازاری، «Market Capitalization» خوانده می‌ شود که در بیشتر مواقع به صورت مخففش یعنی «Market Cap» (مارکت کپ) مورد استفاده قرار می‌ گیرد. این ارزش از حاصل ضرب قیمت روز سهام در تعداد سهم‌ های منتشر شده توسط شرکت به دست می‌ آید. بنابراین، دو عامل قیمت روز سهام یک شرکت و تعداد سهام منتشر شده توسط آن، می‌ تواند بر میزان ارزش بازار سهام آن شرکت اثر گذار باشد.

هر چقدر شرکت، سهام بیشتری منتشر کند و به عبارتی سرمایه بیشتری داشته باشد جزو شرکت‌ های با ارزش بازار بالا در نظر گرفته خواهد شد. نکته دیگری که می توان راجع به ارزش بازار سهم بیان کرد، این است که هر چه تقاضا برای سهام یک شرکت بیشتر باشد، قیمت آن سهم به عنوان یک عامل تعیین کننده ارزش بازار، افزایش می‌ یابد. بنابراین، عرضه و تقاضا نیز به عنوان یک عامل تعیین کننده در این مفهوم تاثیرگذار هستند. در واقع، سهامداران با تقاضای خود می‌ توانند ارزش بازار سهم را تغییر دهند. در حقیقت، هرچه ارزش بازار یک شرکت بیشتر باشد، شرکت بزرگ تر است.

حال در خصوص تفاوت ارزش دفتری و ارزش بازاری باید گفت، ارزش ‌دفتری به معنای ارزش دارایی‌ ها و بدهی‌ های یک شرکت در تاریخ معین می باشد، در حالی که ارزش بازار به معنای ارزش کل سهام شرکت در بازار سرمایه در تاریخ معین است. به عبارتی در ارزش بازار، تعداد سهام ضرب در قیمت فعلی سهام شرکت در بازار می شود. همچنین ارزش‌ بازار تحت تاثیر تحولات بازار سرمایه قرار می گیرد، اما ارزش دفتری در اغلب موارد تحت تاثیر کمتری قرار می‌ گیرد.

ارزش بهای تمام شده: در خصوص بررسی تفاوت ارزش دفتری و بهای تمام شده لازم به ذکر است که تفاوت ارزش دفتری و بهای تمام شده در این است که در ارزش دفتری، مخارج و هزینه های صورت گرفته از دارایی کسر می گردد، اما در بهای تمام شده، درآمد ها از ارزش تمامی مخارج صرف شده برای خرید یک دارایی کسر می شود. 

به عبارت دیگر ارزش دفتری به عنوان مبلغی که در صورت انحلال شرکت به سهام داران و سرمایه گذاران پرداخت می شود در ترازنامه لحاظ می شود، اما بهای تمام شده به عنوان هزینه ای است که صرف خرید تجهیزاتی شده که بیش از یک دوره مالی کاربرد دارند و با هدف تولید و استفاده نگهداری می شوند.

پس مهم ترین تفاوت ارزش دفتری و بهای تمام شده در این نکته خلاصه می شود که ارزش دفتری نوعی دارایی محسوب می شود، اما بهای تمام شده هزینه ای است که پرداخت می شود. بهای تمام شده در واقع مبنای محاسبه ارزش دفتری هم هست، چرا که پس از کسر استهلاک از بهای تمام شده، ارزش دفتری دارایی مشخص می شود.

ارزش اسمی: ارزش اسمی سهم، مبلغی است که هنگام چاپ و انتشار برگه سهام توسط شرکت روی آن نوشته می‌ شود. در شرکت های سهامی عام این رقم مطابق ماده ۲۹ قانون تجارت نباید از ۱۰,۰۰۰ ریال بیشتر باشد، اما به طور معمول در اغلب شرکت‌ های پذیرفته شده در بورس این مبلغ ۱,۰۰۰ ریال است.

علاوه بر این برای دانستن ارزش اسمی یک سهم، می‌ توان از برگه سهام شرکت استفاده کرد. روی برگه سهم، تعداد سهام منتشر شده و قیمت اسمی هر یک از سهام، به علاوه تعداد سهامی که سهامدار در اختیار دارد، درج شده است. این مبلغ در اساسنامه شرکت درج می شود و در دفتر ثبت شرکت ها به ثبت رسیده است.

همچنین سرمایه اسمی شرکت قابل تغییر نمی باشد، مگر اینکه صاحبان سهام در مجمع عمومی فوق العاده در این مورد تصمیم گیری کنند. لازم به ذکر است در شرکت های سهامی خاص  حداقل ارزش اسمی در قانون مشخص نشده است و هر قطعه سهم می تواند بیشتر از هزار تومان باشد. در نهایت با توجه به شیوه های ارزش گذاری سهام باید در این خصوص دقت زیادی نمود و تفاوت هر یک از شیوه ها را به خوبی درک کرد؛ زیرا افراد زیادی با ورود به بازار بورس و خرید و فروش سهام شرکت‌ های مختلف، سود های ماهیانه یا سالیانه کسب می‌ کنند و کسب اطلاعات در خصوص موارد ذکر شده در تصمیم گیری افراد برای سرمایه گذاری کمک می کند.

برای عضویت در کانال تلگرام ما کلیک کنید

مزایا و معایب ارزش دفتری

در بخش های قبلی بیان شد که ارزش دفتری چیست و چطور می‌ توان آن را برای مجموع سهام و هر سهم محاسبه کرد. در این قسمت از مقاله، هدف بر این است که بتوان این پارامتر ارزیابی شرکت را مورد بحث قرار داد و مزایا و معایب ارزش دفتری سهم را مشخص نمود تا سرمایه گذاری برای متقاضیان با سهولت بیشتری صورت گیرد.

از مزایای ارزش دفتری می توان به این موضوع اشاره کرد که هیچ نظر شخصی در محاسبه ارزش دفتری مداخله ندارد و این از مهم ترین مزایای ارزش دفتری سهام به شمار می آید. زیرا ارزش دفتری بستگی به میزان استهلاک دارایی‌ ها دارد و بر اساس آن محاسبه می گردد. از معایب ارزش دفتری می توان به این موضوع اشاره کرد که در ارزش دفتری سهام ارزش دارایی ‌های نامشهود مانند حقوق مالکیت معنوی قابل رویت نیست و این از معایب بزرگ ارزش دفتری سهام محسوب می شود.

معمولا شرکت هایی ارزش دفتری بالایی دارند که ابزار های مالی و ماشین آلات زیادی داشته باشند، اما شرکت‌ های خدماتی که سرمایه‌ گذاری آن‌ ها متمرکز بر تخصص و مهارت افراد است، به دلیل عدم توانایی در محاسبه هزینه ‌های پایان کار و استهلاک، ارزش دفتری کمی دارند. در نتیجه، ارزش دفتری قادر به اندازه‌ گیری حقوق مالکیت معنوی نمی ‌باشد. همچنین یکی دیگر از معایب ارزش دفتری شرکت در شرایطی که اقتصاد یک کشور تحت تاثیر اقتصاد تورمی و رشد بالا نقدینگی قرار داشته باشد، ارزش دفتری هر دارایی با ارزش بازار آن می‌ تواند تفاوت قابل توجهی داشته باشد و امکان تغییر ارقام و قیمت ها هنگام ثبت ارزش دارایی ها در ترازنامه وجود دارد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد محاسبه ارزش دفتری در کانال تلگرام آشاثبت عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی آشاثبت نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون اطلاع از محاسبه ارزش دفتری پاسخ دهند.