شرکت چیست

شرکت چیست

 یکی از انواع شخصیت ها در قانون ایران شخص حقوقی می باشد. منظور از شخص حقوقی، مجموعه ای از افراد هستند که به منظور انجام فعالیت خاصی گرد هم آمده و دارای منافع و اهداف مخصوص به خود می باشند. یکی از انواع شخصیت های حقوقی، شرکت و کمپانی ها می باشند. ماده 583 قانون تجارت در این رابطه بیان می دارد: «کلیه شرکت های تجارتی مذکور در این قانون شخصیت حقوقی دارند.» در این میان، ممکن است برای برخی افراد این سوال مطرح شود که مفهوم شرکت چیست و تعریف آن به چه معناست.

منظور و مفهوم از شرکت در اصطلاح حقوقی، قراردادی است که به موجب آن، چند نفر با تامین سرمایه و انجام فعالیت با هدف کسب سود، در فایده و زیان حاصله شریک می شوند. در حقوق ایران، شرکت می تواند به دو نوع مختلف، تعریف گردد که شامل تعریف شرکت در قانون مدنی و ماهیت شرکت از نظر قانون تجارت است.

براساس ماده 571 قانون مدنی، شرکت این گونه تعریف شده است: «شرکت عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیئی واحد بنحو اشاعه.» بنابراین، اگر چند نفر به صورت مشترک مالک مالی بوده به گونه ای که هر کدام، در جزء جزء مال سهیم باشند، از نظر قانون مدنی، شرکت ایجاد شده است. با این حال، آنچه که منظور از شرکت در امر تجارت می باشد، با تعریف فوق متفاوت است.

یکی از تفاوت ها در این است که، شرکت در قانون مدنی، دارای شخصیت حقوقی مستقل نیست، اما شرکت مد نظر قانون تجارت، دارای شخصیت حقوقی مستقل است. منظور از شخصیت حقوقی مستقل آن است که شرکت می تواند دارای حقوق و تکالیف گردد. به همین منظور، در قسمت بعدی به تعریف شرکت از نظر قانون تجارت پرداخته خواهد شد.

برای عضویت در صفحه اینستاگرام ما کلیک کنید

تعریف شرکت در قانون تجارت

همانطور که پیش تر بیان شد، تعریف شرکت در قانون مدنی یعنی شرکت مدنی، با تعریف شرکت در قانون تجارت متفاوت است. قانون تجارت برای کلیه انواع شرکت ها، قوانین و مقررات خاصی را تنظیم نموده و موسسان را مکلف نموده تا بر اساس آن عمل نمایند. به همین دلیل، در این قسمت از مقاله، به تعریف شرکت در قانون تجارت به چه معناست، پرداخته خواهد شد.

با اینکه قانون تجارت مصوب سال 1311 و لایحه اصلاحی قسمتی از مواد آن، انواع شرکتها را بیان نموده است، اما هیچ تعریفی معینی از این که شرکت چیست، ارائه نمی دهد و به طور دقیق مشخص نمی نماید که منظور از شرکت از نظر این قانون چه می باشد. با این حال، این قانون در مواد خود به بیان ویژگی هایی برای شرکت می پردازد که از جمله آن می توان به داشتن شخصیت حقوقی مستقل، لزوم ثبت در سامانه ثبت شرکت ها و... اشاره نمود.

با توجه به مطالب فوق، می توان به طور کلی بیان نمود که منظور از شرکت در قانون تجارت، اجتماع دو یا چند شخص حقیقی و یا حقوقی، بر اساس قرارداد و به منظور انجام امور تجاری با هدف کسب سود و تقسیم آن بین موسسان، شرکا و سهام داران می باشد. این نوع شرکت و کمپانی به محض ایجاد، شخصیت حقوقی مستقل از موسسان خود را خواهد داشت.

مفهوم و معنی انواع شرکتها و کمپانی ها به زبان ساده

در قسمت های گذشته، پیرامون تعریف و ماهیت شرکت در قانون مدنی و قانون تجارت، توضیحاتی ارائه گردید. شرکت ها بر حسب اهداف و دلیل تشکیل خود، به انواع مختلفی تقسیم بندی می شوند. در این بخش، به منظور آشنایی علاقمندان، به بیان مفهوم و معنی انواع شرکتها و کمپانی ها به زبان ساده، از نظر قانون تجارت و قانون مدنی پرداخته خواهد شد.

شرکت ها و کمپانی ها در قانون مدنی به دو نوع شرکت اجباری و شرکت اختیاری تقسیم بندی می شوند. ماده 572 قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد: «شرکت اختیاری است یا قهری». براساس ماده 573 قانون مدنی، شرکت اختیاری به شرکتی گفته می شود که در نتیجه عقد یا قرارداد و یا در نتیجه عمل شرکا مثل امتزاج ارادی تشکیل شده باشد. همچنین مطابق ماده 574 همین قانون، منظور از شرکت اجباری یا قهری، شرکتی است که در نتیجه امتزاج غیر ارادی مثل ارث به وجود آمده است.

قانون تجارت در ماده 20 خود، شرکت ها را به هفت نوع مختلف تقسیم بندی نموده است که شامل شرکت سهامی، شرکت با مسئولیت محدود، شرکت تضامنی، شرکت مختلط غیر سهامی، شرکت مختلط سهامی، شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف می باشد. در قسمت های بعد، به تعریف و ویژگی های هر یک از شرکت های تجاری فوق پرداخته خواهد شد.

برای عضویت در کانال تلگرام ما کلیک کنید

تعریف شرکت سهامی

یکی از انواع شرکت های موجود در قانون تجارت شرکت های سهامی می باشند. شرکت های سهامی یکی از رایج ترین انواع شرکت ها در ایران بوده که خود، به دو نوع شرکت سهامی عام و خاص تقسیم بندی می شود. جهت آشنایی علاقمندان، در قسمت زیر به تعریف شرکت سهامی و بیان جزئیات هر یک از انواع آن پرداخته خواهد شد.

ماده 1 ‌لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت در معنی و تعریف شرکتهای سهامی بیان می دارد: «شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده و مسئولیت صاحبان سهام محدود به مبلغ اسمی سهام آن ها است.» همچنین ماده 4 همین قانون، شرکت های سهامی را به دو نوع شرکت سهامی عام و خاص تقسیم بندی نموده است.

بر طبق ماده 4 لایحه اصلاحی، کمپانی و شرکت سهامی عام به شرکت‌ هایی گفته می شود که موسسان آن ها قسمتی از سرمایه شرکت را از طریق فروش سهام به مردم تامین می‌ کنند. در این میان، بنابر ماده 6 همین قانون، حداقل بیست درصد از سرمایه شرکت سهامی عام را خود موسسان تعهد می کنند و می توانند هشتاد درصد مابقی را از طریق فروش سهام به مردم تحصیل نمایند.

شرکت های سهامی خاص بنابر ماده 4 ‌لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت، شرکتی است که تمام سرمایه آن ها در موقع تاسیس، منحصرا توسط موسسان تامین گردیده است. بنابراین، برخلاف شرکت های سهامی عام، که بخشی از سرمایه از طریق مراجعه به مردم تامین می شود، سرمایه شرکت های سهامی خاص تنها توسط تاسیس کنندگان پرداخت می گردد.

تعریف شرکت با مسئولیت محدود

شرکت با مسئولیت محدود یکی از هفت نوع شرکتی است که در قانون تجارت به آن اشاره شده است. این نوع شرکت ها به این دلیل که، با تعداد کمتری شریک قابلیت تشکیل شدن را دارند، بسیار مورد توجه قرار گرفته اند. در این میان، ممکن است این سوال برای افراد مطرح شود که شرکت با مسئولیت محدود چه تعریفی دارد و منظور قانون تجارت از این نوع شرکت و کمپانی، چه می باشد.

ماده 94 قانون تجارت به معنی و تعریف شرکت با مسئولیت محدود اختصاص یافته است. بنابر این ماده، شرکت با مسئولیت محدود شرکتی است که بین دو یا چند نفر برای امور تجارتی تشکیل شده و هر یک از شرکا، فقط تا میزان سرمایه خود، مسئول قروض و تعهدات شرکت است. سرمایه این نوع شرکت، به ‌سهام یا قطعات سهام تقسیم نشده و به آن سهم الشرکه گفته می شود.

زمان تشکیل شرکت با مسئولیت محدود، بنابر ماده 96 قانون تجارت وقتی است که تمام سرمایه نقدی تادیه و سهم‌ الشرکه غیر نقدی نیز تقویم و تسلیم شده باشد. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که بر طبق ماده 95 همین قانون، در مقابل اسم شرکت با مسئولیت محدود حتما می بایست عبارت "با مسئولیت محدود" ذکر شود وگرنه شرکت تضامنی محسوب می شود. همچنین نباید نام هیچ یک از شرکا در مقابل اسم شرکت نوشته شده، وگرنه مسئولیت او در مقابل اشخاص ثالث، حکم شریک ضامن در ‌شرکت تضامنی خواهد بود.

تعریف شرکت تضامنی

در قانون تجارت مقرراتی مشخص شده اند که به افراد کمک می نمایند، در چارچوب آن به ثبت و تشکیل شرکت پرداخته و از این طریق، به امور تجارتی بپردازند. یکی از این شرکت ها، شرکت تضامنی است. به منظور آشنایی علاقمندان، این قسمت از مقاله به تعریف شرکت تضامنی اختصاص داده شده و ماهیت و نکات حقوقی آن ارائه گردیده است.

بنابر ماده 116 قانون تجارت، شرکت تضامنی شرکتی و کمپانی است که، تحت اسم مخصوصی برای امور تجارتی بین دو یا چند نفر با مسئولیت تضامنی تشکیل می‌شود. ‌اگر دارایی شرکت برای تادیه تمام قروض کافی نباشد، هر یک از شرکاء مسئول پرداخت تمام قروض شرکت است. ‌هر قراری، نیز که بین شرکا برخلاف این امر ترتیب داده شده باشد، در مقابل اشخاص ثالث فاقد اثر حقوقی خواهد بود.

بنابراین، طلبکاران شرکت، می توانند برای دریافت طلب خود به هر یک از شرکا رجوع نمایند و شرکا نیز نمی توانند به این دلیل که، در بین خود خلاف آن را توافق کرده اند، از پرداخت بدهی سرباز زنند. در این نوع شرکت ها، برخلاف شرکت با مسئولیت محدود می بایست حداقل نام یکی از شرکا، در مقابل اسم شرکت نوشته شود. بر اساس ماده 119 همین قانون، در شرکت تضامنی سود و زیان به نسبت سهم ‌الشرکه بین شرکا تقسیم می‌شود.

تعریف شرکت مختلط غیر سهامی

اشخاص حقیقی و حقوقی می توانند به منظور انجام امور تجارتی با یکدیگر، به تاسیس شرکت اقدام نمایند. یکی از انواع این شرکت ها، شرکت های مختلط غیر سهامی می باشد. تشکیل این نوع شرکت در جایی کاربرد دارد که برخی موسسان تمایل دارند، مسئولیت شان از نوع تضامنی باشد و عده ای دیگر می خواهند، مسئولیت محدود داشته باشند. در این بخش، تعریف شرکت مختلط غیر سهامی ارائه شده است.

ماده 141 قانون تجارت به تعریف شرکت مختلط غیر سهامی اختصاص داده شده است که بنابر آن، شرکت مختلط غیر سهامی شرکتی است که برای انجام امور تجارتی، تحت اسم مخصوصی بین یک یا چند نفر شریک ضامن و یک یا چند ‌نفر شریک با مسئولیت محدود بدون انتشار سهام تشکیل می‌شود. ‌شریک ضامن مسئول کلیه قروضی است که ممکن است، علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود و شریک با مسئولیت محدود کسی است که مسئولیت او ‌فقط تا میزان سرمایه ای است که در شرکت گذارده و یا بایستی بگذارد.

همچنین مطابق ماده 142 همین قانون، روابط بین شرکا تابع شرکت نامه ای خواهد بود که به توافق کلیه آن ها رسیده باشد. در این نوع شرکت، شرکا با مسئولیت محدود حق اداره کردن شرکت به عنوان شریک را نخواهند داشت و این امر، از وظایف آن ها خارج می باشد.

تعریف شرکت مختلط سهامی

شرکت مختلط سهامی در جایی تشکیل می شود که شرکا، قصد داشته باشند از مزایای شرکت سهامی و شرکت تضامنی با هم، بهره مند شوند. آنچه بین شرکت مختلط سهامی و غیر سهامی مشترک است، این است که در هر دو نوع شرکت، چند نفر از شرکا مسئولیت تضامنی دارند. در این میان، ممکن است عده ای از افراد با تعریف شرکت مختلط سهامی آشنایی نداشته، به همین دلیل در این قسمت، به بیان توضیح ماهیت شرکت مختلط سهامی پرداخته شده است.

بر اساس ماده 162 قانون تجارت، منظور از شرکت مختلط سهامی شرکتی است که تحت اسم مخصوصی بین یک عده شرکا سهامی و یک یا چند نفر شریک ضامن تشکیل ‌می‌شود. شرکا سهامی کسانی هستند که سرمایه آن ها به صورت سهام یا قطعات سهام مساوی در آمده و مسئولیت آن ها تا میزان همان سرمایه است که در ‌شرکت دارند. شریک ضامن کسی است که سرمایه او به صورت سهام در نیامده و مسئول کلیه قروضی است که ممکن است علاوه بر دارایی شرکت پیدا شود.

در این نوع شرکت، تعدد شریک ضامن سبب می شود که مسئولیت آن ها در مقابل طلبکاران و روابط آنها با یکدیگر، تابع مقررات شرکت تضامنی بگردد. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که مطابق ماده 164 قانون تجارت، مدیریت شرکت مختلط سهامی مخصوص به شریک یا شرکا ضامن است و شرکا سهامی، نقشی در مدیریت شرکت نخواهند داشت.

تعریف شرکت نسبی

شرکت نسبی نیز از جمله شرکت هایی است که برای انجام امور تجاری تشکیل می شود. این نوع شرکت ها در مقررات خود، تابع مواد 183 تا 189 قانون تجارت خواهند بود و موسسان باید، در فرآیند تشکیل و اداره شرکت، این ضوابط را نیز مورد رعایت قرار دهند. این بخش از مقاله به بیان تعریف شرکت نسبی اختصاص داده شده است.

تعریف شرکت نسبی در ماده 183 قانون تجارت بیان شده است. مطابق با این تعریف شرکت نسبی شرکتی است که برای امور تجارتی، تحت اسم مخصوصی بین دو یا چند نفر تشکیل و مسئولیت هر یک از شرکا به ‌نسبت سرمایه ‌ای است که در شرکت گذاشته است. توجه به این نکته ضروری است که مطابق با ماده 184 قانون تجارت، در اسم شرکت نسبی، باید عبارت "شرکت نسبی" و لااقل اسم یک نفر از شرکا ذکر گردد.

این نوع شرکت در برخی از امور خود من جمله زمان تشکیل شرکت، نحوه تقسیم منافع سهم الشرکه، نحوه تعیین مدیر و حدود مسئولیت آن ها، تابع احکام شرکت های تضامنی خواهد بود. همچنین بر طبق ماده 186 قانون تجارت، اگر دارایی شرکت نسبی برای پرداخت تمام قروض شرکت کافی نباشد، هر یک از شرکا به نسبت سرمایه ای که در شرکت داشته، مسئول تادیه‌ قروض شرکت است. این امر به این معنی است که در صورت عدم کفایت سرمایه شرکت نسبی، شرکا ناچارند از سرمایه خود به نسبت سهم الشرکه، دیون شرکت را پرداخت نمایند.

تعریف شرکت تعاونی تولید و مصرف

شرکت های تعاونی تولید و مصرف آخرین شکل از اقسام شرکت ها می باشند. مطابق ماده 192 قانون تجارت، شرکت های تعاونی مصرف ممکن است به دو دلیل تشکیل شوند که شامل فروش اجناس لازمه برای مصارف زندگانی اعم از اینکه اجناس مزبوره را شرکا ایجاد کرده یا خریده باشند و دیگری تقسیم نفع و ضرر بین شرکا به نسبت خرید هر یک از آن ها می باشد.

در تعریف شرکت تعاونی تولید و مصرف باید بیان داشت که بر طبق ماده 190 قانون تجارت، شرکت تعاونی تولید، شرکتی است که بین عده ای از صاحبان حرفه های مختلف تشکیل شده و شرکا مشاغل خود را برای تولید و فروش اشیا یا‌ اجناس به کار برند. همچنین مطابق تبصره ماده 2 قانون شرکت های تعاونی، تعداد اعضای شرکت تعاونی نباید از 7 عضو کمتر باشد.

همچنین بر طبق ماده 3 قانون شرکت های تعاونی، عضویت در شرکت تعاونی برای تمام اشخاصی که محل عملیات یا سکونت آنها در حوزه عمل شرکت باشد و به تمام یا قسمتی از خدمات‌ شرکت احتیاج داشته باشند، آزاد است. به موجب تبصره ماده 5 همین قانون، می توان در اساسنامه شرکت شرط قبول اعضای جدید را علاوه بر خرید سهام، منوط به پرداخت مبلغی به عنوان حق عضویت متناسب با هزینه توسعه وسائل و یا امکانات شرکت برای انجام خدمات اضافی نمود.

کمپانی یعنی چه 

در پاسخ به این پرسش که کمپانی یعنی چه، می توان بیان نمود که کمپانی، نهاد حقوقی است که توسط گروهی از افراد برای مشارکت و راه اندازی یک شرکت تجاری یا صنعتی تشکیل شده است. توجه به این نکته ضروری است که شخصیت حقوقی کمپانی مستقل از افراد تشکیل دهنده خود می باشد.

عموما هدف تشکیل کمپانی ها، کسب سود در عین رعایت مقررات و مقررات حاکم می باشد. آنچه در خصوص تشکیل کمپانی ها حائز اهمیت می باشد این است که تا زمانی کمپانی در کشور مبدا؛ به طور قانونی به ثبت نرسد، حق انجام فعالیت به صورت رسمی و قانونی را نخواهد داشت.

هم چنین، کمپانی با هلدینگ نیز متفاوت است و به یک معنا نمی باشد. شرکت هلدینگ یا شرکت نگهدارنده یا شرکت مادر، به شرکتی گفته می شود که دارای یک یا چند شرکت زیر مجموعه بوده و این شرکت ها، به طور مستقیم، تحت کنترل اعضای هیات مدیره شرکت اصلی می باشند.

تفاوت کمپانی و شرکت

در قسمت های پیشین مقاله، به تعریف انواع شرکت های تجاری، از نظر قانون مدنی و قانون تجارت پرداخته و معنای هر یک از آن ها را بیان نمودیم. یکی از پرسش های پر اهمیتی که در خصوص شرکت ها مطرح می شود، این است که آیا کمپانی و شرکت دو مفهوم جداگانه می باشند یا خیر و اگر پاسخ به این پرسش مثبت است، تفاوت آن ها چه می باشد؟

در پاسخ به این پرسش می بایست بیان نمود که کمپانی و شرکت، هر دو به یک مفهوم اشاره نموده و به معنای اجتماعی از افراد حقیقی و حقوقی می باشد که بر اساس قرارداد و به منظور انجام امور تجاری با هدف کسب سود و تقسیم آن بین موسسان، شرکا و سهام داران گرد هم آمده اند.

با توجه به این امر، می توان بیان نمود که کمپانی و شرکت، هر دو به یک معنا بوده و از این رو، صحبت از تفاوت کمپانی و شرکت امری بی معنا تلقی می شود. یکی از مواردی که تاثیر زیادی بر رشد و توسعه اقتصادی کشور ها می گذارد، شرکت های هلدینگ می باشد که جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص آن، مطالعه مقاله زیر توصیه می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرکت و انواع آن​​ در کانال تلگرام آشاثبت عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی آشاثبت نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی به سوالات شما عزیزان پیرامون اطلاع از شرکت و انواع آن​ پاسخ دهند.